Półpasiec – okres zarażania i leczenie

Półpasiec wywoływany jest przez ten sam wirus, który powoduje ospę wietrzną. Są to jednak dwie różne jednostki chorobowe. Wirus Herpesvirusvaricella zoster u osób, które przechorują ospę, przechodzi w stan uśpienia. Choć objawy ospy wietrznej, zwanej również wiatrówką, mijają, jednak wirus pozostaje obecny w zwojach nerwów czuciowych w okolicy rdzenia kręgowego. 

Półpasiec to właśnie reaktywacja wirusa. Pojawia się zwykle u osób z obniżoną odpornością. Możliwe jest zarażenie się przez kontakt z płynem w pęcherzykach. Można je rozpoznać po charakterystycznej „perełkowej” budowie. 

Wbrew stereotypom półpasiec nie jest ospą wietrzną dorosłych. Jeśli jakaś osoba w dzieciństwie nie przechorowała ospy, może zachorować na nią w dorosłości. Półpasiec zawsze pojawia się u osób, które przeszły wcześniej ospę. 

– Półpasiec u dzieci jest rzadką chorobą, raczej rozwija się u nich ospa. Jest to wysoce zaraźliwa choroba. Gorąco zachęcam do szczepienia dzieci na ospę, szczególnie tych, które chodzą do żłobka. Ospa może mieć wiele poważnych powikłań, jej przebieg może być trudny i nieprzyjemny dla dziecka, a na skórze mogą pozostać blizny. Dlatego nie ryzykujmy i szczepmy się przeciwko ospie, co w przyszłości ochroni również przed półpaścem – tłumaczy  opiekunka dziecięca w żłobku, opiekunka medyczna Anna Jankowska. 

Warto wiedzieć, że jeśli przedstawimy zaświadczenie że dziecko uczęszcza do żłobka, szczepienie będzie bezpłatne.

Półpasiec może mieć kilkudniowy czas wylęgania. Przez to pacjenci często są nieświadomi, że właśnie przechodzą ten proces. Półpasiec w okresie wylęgu daje objawy nieswoiste, mylone często z innymi infekcjami, np. z przeziębieniem. 

Objawy towarzyszące okresowi wylęgania się półpaśca to m.in.: 

• uczucie osłabienia, zmęczenia i ogólnego rozbicia;
• dreszcze i podniesiona ciepłota ciała,
• bóle głowy, 
• bóle gardła, 
• bóle po jednej stronie ciała – mogą być różnie natężone, niekiedy bardzo silne;
• świąd skóry, uczucie tkliwości, pieczenie, mrowienie i inne objawy ze strony nerwów czuciowych,
• światłowstręt, nadwrażliwość na światło.

Nazwa „półpasiec” zdradza obraz kliniczny choroby. Charakterystyczne wykwity pojawiają się zawsze tylko po jednej stronie ciała. Zazwyczaj półpasiec wysypuje się na żebrach, ale u niektórych pacjentów obserwowano zmiany na skórze ręki, nogi lub nawet po jednej stronie twarzy.

Okres wylęgania półpaśca to tydzień, czasami nawet dwa tygodnie. Dość długi okres wylęgu półpaśca i nietypowe pierwsze objawy powodują, że choroba nie zawsze jest prawidłowo rozpoznana. 

Po ok. 2–3 dniach pojawi się typowa dla półpaśca wysypka w postaci pęcherzyków. 

Przez kolejne ok. 4 dni następuje dalszy rozwój choroby i rozprzestrzenianie się oraz wzrost krostek. 

Po następnych 7–10 dniach krostki przechodzą w strupki. 

Żeby wysypka całkowicie zniknęła, potrzeba 2–4 tygodni. 

Półpasiec nie stanowi zagrożenia dla osoby, która już przeszła ospę wietrzną. Również nie zarazi się półpaścem po kontakcie z chorym cierpiącym na tę dolegliwość. Półpasiec może pojawić się jedynie wskutek obecności uśpionego wirusa w organizmie, czyli „obudzony” u osoby, która przebyła już ospę. 

Natomiast ci, którzy nie mieli jeszcze ospy, mogą zachorować na nią po kontakcie z pacjentem z półpaścem. Choroba rozwija się wskutek kontaktu z płynem z krostek zanim przejdą w strupki. Oznacza to, że półpaścem można zarażać przez cały czas utrzymywania się krostek, co trwa zwykle 2–4 tygodnie. 

Półpasiec jest mniej zaraźliwy niż ospa wietrzna. Zwykle do jego pojawienia się przyczynia się stan pacjenta, czyli np.:

• zaburzenia odporności,
• przewlekły stres,
• HIV/AIDS,
• chemioterapia,
• radioterapia,
• wiek powyżej 50 r.ż.,
• choroby nowotworowe, 
• stosowanie leków immunosupresyjnych,
• długotrwałe stosowanie steroidów nadnerczowych,
• choroby współistniejące. 

Leczenie półpaśca powinno być prowadzone przez lekarza z uwagi na możliwość wystąpienia powikłań. Jeśli rozpoznanie nastąpi przed pojawieniem się wysypki, leki pomogą szybciej uporać się z problemem i lżej przejść przez chorobę. 

Zwykle diagnoza może być postawiona dopiero, gdy u chorego następuje wysyp krostek. Wdraża się wówczas leczenie przeciwwirusowe. U większości pacjentów wystarcza terapia doustna, natomiast w nielicznych cięższych przypadkach niezbędne jest podanie leków dożylnie. 

Niekiedy pacjenci skarżą się na tak silny ból jednej strony ciała, że niezbędne są środki przeciwbólowe. Pomocne mogą być także chłodne okłady. 

Należy zachować ostrożność w przypadku świądu. Podobnie jak w przypadku ospy wietrznej, rozdrapanie krostek i niewłaściwa pielęgnacja skóry mogą prowadzić nie tylko do nieestetycznych blizn. Jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, niezbędne może być podanie antybiotyków doustnie, dożylnie i/lub na skórę. Odradza się natomiast stosowanie leków sterydowych na skórę, ponieważ mogą przyczyniać się do rozwoju wysypki. 

Rokowanie w przypadku półpaśca jest zazwyczaj pomyślne, ale w rzadkich przypadkach dochodzi do powikłań. Niektóre osoby uskarżają się na ból i drażliwość jednej strony ciała przez wiele tygodni, miesięcy, a w rzadkich przypadkach przez resztę życia. Czasami po przechorowaniu półpaśca jest uporczywe zmęczenie. U nielicznych pacjentów dochodzi do więcej niż jednego zachorowania na półpaśca (dotyczy ok. 5 proc. chorych). Dlatego tak ważna jest profilaktyka w postaci szczepień oraz dbania o właściwą odporność.