Szczepienie na pneumokoki – kiedy zrobić?

Szczepienia, zarówno te obowiązkowe, jak i zalecane, budzą wiele emocji. Czy szczepić, kiedy szczepić? I co to właściwie są pneumokoki?

Pneumokoki, Streptococcuspneumoniae, to innymi słowy dwoinka zapalenia płuc. Bakteria może powodować m.in.:

• zapalenie płuc,
• zapalenie uszu,
• zapalenie opon mózgowych,
• sepsę,
• zapalenie wyrostka sutkowatego,
• zapalenie zatok,
• zapalenie opłucnej,
• zapalenie otrzewnej,
• zapalenie stawów,
• zapalenie rogówki.

Pneumokoki to zmora rodziców dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym. Na całym świecie te bakterie  powodują każdego roku prawie 15 milionów zachorowań. Blisko 800 tys. zakażonych dzieci w wieku 0–5 lat umiera.

Mimo postępu medycyny zauważono, że od początku XXI wieku przybywa zakażeń pneumokokami. Szczepionki dla niemowląt na pneumokoki to duża szansa na zachowanie zdrowia.

Najwięcej zakażeń pneumokokami zauważa się wśród małych dzieci w okresie jesienno-zimowym. To również jeden z wyznaczników zalecanego wieku, w którym należy szczepić. Co ważne, nie każde bytowanie bakterii w organizmie jest tożsame z zakażeniem. Jednak niedojrzały układ odpornościowy u maluchów zwykle jest bardziej podatny na infekcje i gorzej sobie radzi z drobnoustrojami. Dlatego najbardziej narażone na pneumokoki są dzieci do 2 r.ż. i ten fakt wyznacza okres, kiedy należy szczepić na pneumokoki.

Leczenie zakażeń powodowanych przez pneumokoki polega na podawaniu antybiotyków. Niestety, część szczepów tej bakterii wykazuje oporność na penicylinę, a niektóre szczepy także na erytromycynę i inne antybiotyki. Poleca się stosowanie wankomycyny, która zwana jest lekiem ostatniej szansy. W razie niepowodzenia leczenia stosowana bywa terapia skojarzona kilkoma lekami. Zauważa się, że opornych na antybiotyki szczepów stale przybywa. Dlatego zaleca się szczepienia jako optymalny sposób zadbania o zdrowie i odporność na zakażenia pneumokokami.

Szczepionki na pneumokoki zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe pneumokoków. Łącznikiem są białka nośnikowe. Antygeny pneumokoków oddziałują na układ odpornościowy. W ten sposób szczepienie wywołuje produkcję przeciwciał.

Szczepionki na pneumokoki są domięśniowe. Podawane mogą być w udo, szczególnie niemowlętom. U starszych dzieci i dorosłych szczepienie robi się w ramię.

Do końca 2016 roku szczepienia na pneumokoki należały do szczepień zalecanych, a nie obowiązkowych. Od kiedy są obowiązkowe? Szczepionka ta jest obowiązkowa od 2017 roku. Oznacza to obowiązek szczepienia dzieci urodzonych po 31 grudnia 2016 roku. 

Nieodpłatnie podawane są szczepionki Synflorix PCV10, chroniące przed 10 szczepami pneumokoków. Na rynku dostępne są także szczepionki 13-walentne, czyli chroniące przed 13 szczepami pneumokoków. Są to jednak szczepienia dodatkowo płatne.

Osoby urodzone przed 31 grudnia 2016 roku mogą być również zaszczepione przeciwko pneumokokom. Szczepienia zaleca się szczególnie osobom z grup podwyższonego ryzyka, m.in.:

• osobom po 65. r.ż.,
• dzieciom przed 6. r.ż.,
• osobom z zaburzeniami odporności wrodzonymi lub nabytymi,
• osobom z chorobami przewlekłymi,
• osobom z wszczepionym implantem ślimakowym,
• osobom z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego.

Przechorowanie daje odporność wyłącznie na szczep, który zaraził daną osobę. Nie ma więc górnej granicy do kiedy można się szczepić na pneumokoki, jeśli szczepienie nie odbyło się w niemowlęctwie.

– Szczepienie przeciwko pneumokokom czasami powoduje opór rodziców, ponieważ w przeszłości nie było obowiązkowe. Mają wątpliwości: czy kłuć dziecko, że jak sami byli mali, to szczepionek było mało, a nie chorowali. Zakażenia pneumokokami są niestety jedną z głównych przyczyn umieralności dzieci. Dlatego warto skorzystać z takich możliwości jak bezpłatne szczepienia przeciwko pneumokokom – podkreśla Anna Jankowska, opiekunka medyczna, pracująca od wielu lat w żłobku.

O tym, kiedy szczepić na pneumokoki, decyduje rodzaj szczepionki.

• szczepionka skoniugowana podawana jest, kiedy dzieci mają co najmniej 6 tygodni do 2. r.ż.,
• szczepionka polisacharydowa podawana jest dzieciom powyżej 2. r.ż. oraz dorosłym z grup podwyższonego ryzyka. 

Szczepienie na pneumokoki wykonuje się, kiedy dzieci są zdrowe, bez objawów infekcyjnych i co najmniej 2 tygodnie po zakończeniu antybiotykoterapii. Szczepionka na pneumokoki zalecana jest przed 2. r.ż., ponieważ właśnie u dzieci w tym wieku najczęściej dochodzi do zakażeń pneumokokami i jest najwyższe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby. Jednak również później można zabezpieczyć dziecko przed tą groźną bakterią. 

Szczepienie na pneumokoki polega na podaniu trzech kolejnych dawek. Kiedy dzieci otrzymują szczepionki na pneumokoki? Zazwyczaj cykl szczepień wygląda następująco: 

• w 2. miesiącu życia,
• w 4. miesiącu życia, 
• między 13. a 15.miesiącem życia.

Szczegółowy cykl szczepień zależy od konkretnego pacjenta, stanu jego zdrowia i rodzaju szczepionki (10-  lub 13-walentna). W przypadku bliźniąt ważne jest, aby dzieci szczepić jednocześnie. Dotyczy to wszystkich szczepionek. Gdyby zaszczepione było tylko jedno z bliźniąt, a miałoby poszczepienne delikatne objawy chorobowe, mogłoby zarazić dziecko, którego nie zaszczepiono.