Sepsa u dzieci – poznaj najważniejsze informacje

Zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, angina ropna to choroby typowe dla wieku dziecięcego. Większość z nas, dorosłych, przechodziła je w dzieciństwie. Być może nawet przeszły je już nasze dzieci. Infekcje bakteryjne są dość powszechne, dlatego nie wydają się groźne. A jednak! Wśród powikłań chorób wywołanych przez paciorkowce, meningokoki czy pneumokoki jest sepsa. U dzieci szczególnie niebezpieczna, realnie zagrażająca zdrowiu i życiu. 

Sepsą nie można się zakazić, chociaż wywołują ją chorobotwórcze drobnoustroje. Najpierw lokalizują się miejscowo, na przykład na błonie śluzowej gardła, prowadząc do stanu zapalnego. Na ogół udaje się je skutecznie zwalczyć, jednak zdarza się, że miejscowa infekcja zmienia się w ciężkie, uogólnione zakażenie organizmu. W rezultacie dochodzi do uszkodzenia tkanek, zaburzenia pracy narządów, niewydolności, a w najtrudniejszych przypadkach śmierci. 

Profesor Andrzej Kübler, anestezjolog, specjalista intensywnej terapii, w książce „Sepsa” posłużył się metaforą wojny. – Jeśli sepsę porówna się do wojny, to drobnoustroje można porównać do armii najeźdźcy, która istotnie wpływa na jej przebieg. Drobnoustroje charakteryzują się całą gamą czynników zjadliwości, ułatwiających atak na gospodarza. 

W tym starciu komórki odpornościowe działają na korzyść wroga, a z czasem nawet przeciw sobie. W dużym uproszczeniu, komórki odpornościowe, stymulowane egzotoksynami, rozpoczynają zwiększoną produkcję prozapalnych cytokin i chemokin. Organizm próbuje się bronić, dlatego wytwarza jeszcze więcej mediatorów stanu zapalnego. W efekcie wczesna prozapalna odpowiedź immunologiczna jest zaburzona i nasila się reakcja ogólnoustrojowa. Stan chorego pogarsza się z godziny na godzinę.

Sepsę u dzieci najczęściej wywołują bakterie, chociaż nie tylko. Ciężkie uogólnione zakażenie organizmu może pojawić się w wyniku każdego zakażenia: bakteryjnego, pasożytniczego, grzybiczego, także wirusowego. Ponadto sepsa u dzieci rozwija się na skutek urazów, oparzeń i zabiegów chirurgicznych. Pewne ryzyko niesie nawet ekstrakcja zęba.  

Jakie są najczęstsze przyczyny sepsy u dzieci? To na przykład bakterie Listeriamonocytogenes i paciorkowce beta-hemolizujące typu B. Noworodki zarażają się od matki w trakcie porodu, przez co rozwija się zapalenie płuc, będące punktem wyjścia zakażenia ogólnoustrojowego. Dla niemowląt i małych dzieci bardzo niebezpieczne są meningokoki – dwoinki zapalenia opon mózgowych. To bakterie, które wywołują choroby o różnym nasileniu, zarówno niegroźne infekcje oddechowe, jak i bardzo poważną sepsę meningokokową.

Ponadto ryzyko sepsy u dzieci niosą m.in.:

• pneumokoki, czyli dwoinki zapalenia płuc,
• paciorkowce beta-hemolizujące typu A, odpowiedzialne za zapalenie gardła i migdałków oraz płonicę,
• pałeczki okrężnicy Escherichia Coli kolonizujące przewód pokarmowy i drogi moczowe,
• gronkowce złociste, główne patogeny zakażeń szpitalnych,
• pałeczki hemofilneHaemophilusinfluenzae odpowiedzialne za infekcje oddechowe, w tym zapalenie oskrzeli.

Jak rozpoznać sepsę u dziecka? Trzeba być czujnym, ponieważ pierwsze objawy są nietypowe, a zbyt późno podjęte leczenie może przynieść nieodwracalne skutki. Przebieg sepsy nie zależy od rodzaju zakażenia, chociaż przynosi symptomy podobne do bakteryjnych infekcji dróg oddechowych.

Sepsa u dzieci – objawy:

• temperatura ciała >38 st. C. lub <36 st. C.,
• dreszcze i uczucie zimna,
• spocona skóra,
• wysypka,
• złe samopoczucie, osłabienie,
• przyspieszony oddech (tachypnoe>30/min.),
• przyspieszona praca serca (tachykardia >90/min.),
• nagłe zaburzenia świadomości (zmiana zachowania, pogorszenie kontaktu),
• znaczne obrzęki,
• hiperglikemia (zwiększone pragnienie, senność, zmęczenie, niewyraźne widzenie, bóle głowy),
• dolegliwości ze strony układów objętych zakażeniem (bóle brzucha, wymioty, nudności, skąpomocz, itp.).

Objawy sepsy u dzieci są bardzo różne, często nietypowe. Jak pisała jedna z internautek: „córka nie miała gorączki ani biegunki, nie wymiotowała. Była blada i osłabiona. Widziałam, że coś jest nie tak”. W tym przypadku w porę zauważono pierwsze objawy sepsy i podjęto leczenie. Antybiotyk zadziałał i udało się pokonać zakażenie. 

Inaczej było w przypadku Charlotty, u której uogólnione zakażenie meningokokowe doprowadziło do amputacji kończyn. Jej historią podzieliła się w sieci mama dziewczynki. Zaczęło się niepozornie, wszystko wskazywało na „zwykłą” infekcję wirusową. W nocy Charlotta źle się poczuła, zwymiotowała, po czym zasnęła. Rano miała wysypkę na klatce piersiowej. Fioletowe kropki na skórze stały się sygnałem alarmowym, rodzice wezwali karetkę, dziewczynka trafiła na OIOM. Podano antybiotyki, udało się uratować życie dziecka. Niestety w wyniku sepsy doszło do niedokrwienia i martwicy kończyn, dlatego trzeba było wykonać fasciotomię.

Sepsę u dzieci można wyleczyć, ale tylko, gdy odpowiednio wcześnie podejmie się interwencję. Każda godzina opóźnienia zwiększa ryzyko kalectwa i śmierci! W leczeniu sepsy stosuje się antybiotyki podawane dożylnie oraz leki objawowe. Ważne jest eliminowanie drobnoustrojów i utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej. Zdarza się, że ciężki stan małych pacjentów wymaga podtrzymywania czynności życiowych. Dzieci z sepsą potrzebują intensywnej opieki medycznej. Zakażenie przebiega w sposób niekontrolowany, dlatego musi być stale monitorowane.

Sepsa zbiera ogromne żniwa. Śmiertelność z jej powodu jest wyższa niż w wyniku chorób nowotworowych. W 2017 roku Światowa Organizacja Zdrowia uznała sepsę za priorytetowy problem zdrowotny. To śmiertelnie groźne zakażenie ogólnoustrojowe, które może rozwinąć się z pozornie niegroźnej choroby.

Istnieje jednak sposób, aby ograniczyć czynniki ryzyka wystąpienia sepsy u dzieci. Szczepienia przeciwko pneumokokom, meningokokom i pałeczce hemofilnej typu B są dziś ogólnodostępne. Wystarczy z nich skorzystać! Ważne jest także przestrzeganie zasad higieny, ponieważ drobnoustroje przyczyniające się do sepsy u małych dzieci roznoszą się drogą kropelkową.