Obowiązkowe szczepienia w Polsce

Obowiązkowe szczepienia w Polsce reguluje ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Z tego obowiązku zwolnić mogą tylko przeciwwskazania potwierdzone przez lekarza. A co grozi rodzicom, którzy są przeciwni szczepieniom i uchylają się od tego obowiązku? Ustawa przewiduje w tym przypadku konsekwencje prawne w postaci kar finansowych, ale nie są tu podane konkretne kwoty. Kary takie może nałożyć Powiatowy Państwowy Inspektor Sanitarny. Rodzice muszą też liczyć się z możliwością kontroli sądu opiekuńczego, a co za tym idzie, z postępowaniem o ograniczenie władzy rodzicielskiej.

Szczepienia obowiązkowe szczepionkami refundowanymi przez NFZ są finansowane z budżetu Ministra Zdrowia. Bezpłatnie można je wykonać tylko w tych  placówkach medycznych, które mają zawartą umowę na takie świadczenia z Narodowym Funduszem Zdrowia. 

Określa on dokładnie, kiedy dziecko powinno otrzymać szczepienia przeciw poszczególnym chorobom. Najwięcej wykonuje się ich między pierwszymi dniami dziecka na świecie a 18. miesiącem jego życia.

• Przeciw gruźlicy – szczepienie wykonuje się przed wypisem dziecka ze szpitala.
• Przeciw WZW B, czyli wirusowemu zapaleniu wątroby typu B – szczepienie wykonuje się  przed wypisem dziecka ze szpitala, najlepiej w pierwszej dobie życia. Następnie dziecko szczepi się przeciw tej chorobie w 2. i 7. miesiącu życia.
• Przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi  – szczepienie potrójną szczepionką wykonuje się w 2. , 4. oraz między 5. a 6. miesiącem życia dziecka, a następnie powtarza się je między 16. a 18. miesiącem życia dziecka.
• Przeciw Hib, czyli zakażeniu bakterią haemophilus influenzae typu b – szczepienie wykonuje się w 2. , 4. oraz między 5. a 6. miesiącem życia dziecka, a następnie powtarza się je między 16. a 18. miesiącem życia dziecka.
• Przeciw pneumokokom – szczepienie wykonuje się w 2. i 4. miesiącu życia, a następnie powtarza się je między 13. a 15. miesiącem życia dziecka.
• Przeciw rotawirusom – szczepienie wykonuje się w 2. , 4. oraz między 5. a 6. miesiącem życia dziecka.
• Przeciw polio  – szczepienie wykonuje się w 4. oraz między 5. a 6. miesiącem życia dziecka, a następnie powtarza się je między 16. a 18. miesiącem życia dziecka.
• Przeciw odrze, różyczce i śwince – to szczepienia obowiązkowe po 1. roku życia, wykonuje się je między 13. a 15. miesiącem życia dziecka.

Podsumowując, ostatnie szczepienie obowiązkowe przed ukończeniem przez dziecko dwóch lat wykonuje się między 16. a 18. miesiącem życia dziecka. Są to dawki przypominające szczepień przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, Hib i polio. Możliwe jest zaszczepienie dziecka skojarzoną szczepionką przeciw tym chorobom, czyli 5 w 1, ale jest to odpłatne – preparat nie jest refundowany przez NFZ. Istnieje także, również nierefundowana, szczepionka 6 w 1, dodatkowo chroniąca przed WZW B. 

Odpłatne są również szczepienia zalecane, na które rodzice decydują się coraz częściej. Możemy zaszczepić dziecko przeciw meningokokom, ospie wietrznej oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (zwanemu dawniej żółtaczką pokarmową). 

Zanim udamy się na zaplanowaną wizytę, warto przyszykować wszystko, co będzie potrzebne w przychodni, a więc książeczkę zdrowia dziecka oraz takie akcesoria, jak pieluszka flanelowa lub kocyk (do położenia na przewijak), pieluchy na zmianę i mokre chusteczki. Warto mieć przy sobie kartę płatniczą lub gotówkę, w razie gdybyśmy zdecydowali się na inny preparat niż refundowany.  

Żadne szczepienie nie odbędzie się bez uprzedniej konsultacji lekarskiej. Lekarz bada dziecko, osłuchując je i zaglądając do gardła oraz przeprowadza wywiad na temat ewentualnych dolegliwości zauważonych przez rodziców, np. ze strony układu pokarmowego czy alergicznych. Lekarz powinien też poinformować o możliwych niepożądanych reakcjach organizmu na szczepionkę. 

Kiedy szczepienia można przeprowadzić, a kiedy jest to niewskazane? Jeśli lekarz stwierdzi przeciwwskazania do zaszczepienia dziecka, szczepienie zostanie odroczone, a jeśli lekarz uzna, że dziecko jest zdrowe, kwalifikuje je na szczepienie. 

Następnie przechodzimy z dzieckiem do gabinetu zabiegowego, gdzie pielęgniarka najczęściej podaje dziecku szczepionkę domięśniowo, ale z wyjątkami, np. szczepienie przeciw gruźlicy podawane jest śródskórnie, a przeciw odrze, śwince i różyczce – podskórnie.

Do najczęstszych powikłań po szczepieniach obowiązkowych należą powikłania łagodne, tj. rozdrażnienie, gorączka, wysypka oraz odczyn i ból w miejscu podania szczepionki. 

– W przypadku wystąpienia gorączki lub bólu w miejscu podania szczepionki, należy zastosować leki przeciwgorączkowe/przeciwbólowe, np. paracetamol lub ibuprofen, w dawkach podanych przez producenta na opakowaniu. W celu zmniejszenia obrzęku i zaczerwienienia w miejscu wkłucia można zastosować zimne okłady – radzi pediatra, Kinga Kapel.

Warto wyjaśnić, że gorączka to temperatura powyżej 38 st. C. Gdy nie przekracza tej wartości, mówimy o stanie podgorączkowym, który po szczepieniu jest zupełnie normalny i świadczy o tym, że organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała. W przypadku gorączki warto też podawać dziecku płyny, aby zapobiec odwodnieniu organizmu.

Ciężkie powikłania po szczepieniach obejmują omdlenie, zaburzenia przytomności, drgawki, nagłe obniżenie napięcia mięśniowego, wysoką gorączkę nie ustępującą po lekach przeciwgorączkowych oraz trudny do uspokojenia płacz trwający minimum 3 godziny. 

– Występują one bardzo rzadko i zawsze wymagają pilnego kontaktu z lekarzem. Niezmiernie rzadką reakcją po szczepieniu, występującą według opracowań rzadziej niż raz na milion podanych dawek najczęściej stosowanych szczepionek, jest ostra reakcja anafilaktyczna. W celu jej szybkiego wykrycia i zapobiegania dziecko powinno przez ok. 20 minut po szczepieniu przebywać na terenie przychodni – zaleca pediatra, dr Kinga Kapel.