Objawy odwodnienia u dziecka

Odwodnienie u noworodka i niemowlaka, jak również u starszego dziecka, wiąże się nie tylko z nadmierną utratą wody, ale również elektrolitów (wodnych roztworów soli sodu, potasu, magnezu, wapnia) niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.  

Co może spowodować odwodnienie organizmu u dziecka? Najczęściej jest ono wynikiem problemów żołądkowo-jelitowych (tzw. jelitówka), manifestujących się nasiloną biegunką lub/i wymiotami. 

Oznaki odwodnienia u dziecka mogą też pojawić się w upalny dzień, szczególnie gdy nie zadbamy, by podawać maluchowi więcej płynów. Należy dodać, że przy odwodnieniu niemowląt objawy pojawiają się szybko, a proces utraty wody i elektrolitów może przebiegać bardzo gwałtownie i prowadzić do ciężkich powikłań, jak np. zaburzenia świadomości, omdlenia, śpiączka. Dlatego warto wiedzieć, jak sprawdzić, czy niemowlę jest odwodnione.

Jak rozpoznać odwodnienie u niemowlaka? Jakie są objawy odwodnienia u dziecka przy jelitówce, a także wynikające z innych powodów?

– W przypadku odwodnienia u niemowlęcia rodzice mogą zauważyć zmianę zachowania dziecka – niemowlę może stać się bardziej apatyczne, obserwujemy również rzadsze moczenie pieluch oraz zapadnięte ciemiączko. U starszych dzieci, oprócz zmiany zachowania, charakterystyczne jest początkowe wzmożenie pragnienia, obniżenie napięcia skóry oraz suchość śluzówek – gdy dziecko płacze, możemy nie obserwować łez. Przy znacznym odwodnieniu obserwujemy u dziecka ubytek masy ciała – wyjaśnia lekarz pediatra, dr Kinga Kapel.

Dziecko najczęściej jest apatyczne, ale może być także rozdrażnione. Czasem nie ma siły krzyczeć, wydaje jedynie chrapliwe dźwięki. Odwodnienie u rocznego i nieco starszego dziecka objawia się także suchością jamy ustnej i języka.

Czy wszystkie objawy odwodnienia pojawiają się naraz? Nie, proces ten postępuje stopniowo, wyróżniamy więc:

1. Odwodnienie lekkie, objawiające się suchością śluzówek jamy ustnej i większym pragnieniem.
2. Odwodnienie umiarkowane, kiedy obserwujemy zmniejszenie ilości oddawanego moczu, dziecko jest osłabione, szybciej bije mu serce, jego skóra traci elastyczność.
3. Odwodnienie ciężkie z całkowitym brakiem moczu, przyspieszonym oddechem, spadkiem ciśnienia tętniczego. Stan dziecka jest wtedy bardzo ciężki.

Jak wygląda odwodnione dziecko? Jest blade, ma nie tylko zapadnięte ciemiączko (to przede wszystkim objaw odwodnienia u noworodka i niemowlaka), ale także zapadnięte gałki oczne, policzki i brzuszek. Jeśli nie jesteśmy pewni, czy to co obserwujemy, to rzeczywiście objawy odwodnienia u dziecka, możemy wykonać jeden z prostych testów, które wskażą na odwodnienie co najmniej umiarkowane.

Po czym poznać, że dziecko jest odwodnione? Złapmy w dwa palce jego skórę na brzuszku i za chwilę ją puśćmy. Jeśli wróci od razu na miejsce, nie ma powodu do niepokoju. Jeśli natomiast trwa to nieco dłużej, to oznaka odwodnienia u dziecka. 

Jak w inny sposób sprawdzić, czy dziecko jest odwodnione? Naciskamy przez 5 sekund na któryś z paznokci, tak by płytka zbladła. Puszczamy palec i jeśli przez ponad dwie-trzy sekundy płytka nie wróci do zwykłego koloru, oznacza to, że mamy do czynienia z odwodnieniem umiarkowanym.

Kiedy dziecko jest odwodnione, robi siusiu o wiele rzadziej – zaniepokoić powinna nas sytuacja, gdy pieluszka pozostaje sucha przez trzy godziny lub dłużej. Jeśli dziecko w końcu odda mocz, jest on zagęszczony, ma więc ciemniejsze niż normalnie zabarwienie.

Gdy obserwujemy objawy odwodnienia u noworodka, objawy odwodnienia u niemowlaka lub też objawy odwodnienia u rocznego dziecka, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem pediatrą.

– Konieczne jest zbadanie dziecka w celu oceny stopnia odwodnienia. W przypadku łagodnego stopnia odwodnienia rodzice powinni zadbać o uzupełnienie płynów – poimy dzieci często, małymi porcjami, po łyżeczce, używając płynów do nawadniania doustnego. W przypadku niemowląt karmionych mlekiem mamy przystawiamy je często do piersi – radzi dr Kinga Kapel.

Jeśli odwodnienie u rocznego dziecka lub też niemowlęcia przebiega w stopniu lekkim, wspomnianą kurację przeprowadza się w domu, podając maluchowi 100 ml płynu na każdy kilogram masy ciała dziecka. Należy to zrobić przed upływem czterech godzin od wystąpienia objawów. Gdy dziecko zrobi siku lub zwymiotuje, należy mu dodatkowo podać 5–10 ml płynu na kilogram masy ciała.  

Kiedy dziecko powinno zostać skierowane do szpitala? – W przypadku bardziej nasilonych objawów konieczne jest nawadnianie dziecka przez sondę żołądkową lub nawadnianie dożylne – mówi dr Kinga Kapel.

W szpitalu monitoruje się ciśnienie tętnicze i czynność serca. Wykonywane są szczegółowe badania krwi i moczu, a w razie konieczności można podać dziecku leki, np. przeciwwymiotne.

Gdy u naszej pociechy pojawia się biegunka lub uporczywe wymioty i wiemy już, jakie są objawy odwodnienia u dziecka, należy bacznie obserwować malucha. Pamiętajmy: im dziecko jest młodsze i lżejsze, tym szybciej może dojść do pogorszenia jego stanu. W myśl zasady „lepiej zapobiegać, niż leczyć” od razu zacznijmy podawać dziecku więcej płynów. 

Po 6. miesiącu życia, kiedy przestajemy karmić wyłącznie piersią, zacznijmy przyzwyczajać dziecko do picia wody. Pilnujmy tego zwłaszcza w czasie upałów – gdy dziecko jest aktywne fizycznie, warto mu podawać przeznaczone dla dzieci preparaty nawadniające. Jak sprawdzić odwodnienie u dziecka spowodowane przegrzaniem? Czy objawy różnią się od tych wynikających z odwodnienia u dziecka po wymiotach? Są podobne, ale występują najczęściej w stopniu lekkim lub umiarkowanym. 

Jeśli dziecko jest zdrowe i nie ma kłopotów z brzuszkiem, warto dawać mu do picia soki owocowo-warzywne, a do jedzenia soczyste owoce, jak cytrusy czy arbuz, a także pomidory i ogórki.