Objawy niedoboru witaminy D3 – warto je znać

Witamina D od dawna kojarzona jest przede wszystkim ze zdrowiem kości, a jej niedobór z krzywicą u dzieci lub osteoporozą u dorosłych. Rzeczywiście, odpowiednie stężenie witaminy D3 jest odpowiedzialne za metabolizm wapnia i fosforu – kluczowych dla szkieletu składników mineralnych. Wraz z postępem nauki okazało się jednak, że witamina D ma znacznie szersze działanie. Mówi się, że to działanie plejotropowe, czyli wielopłaszczyznowe, oddziałujące na ekspresję kilku tysięcy różnych genów, kontrolujących przebieg tysięcy różnych przemian w organizmie. W zasadzie coraz trudniej jest wskazać obszary, w których witamina D nie ma znaczenia dla ludzkiego działa.

Choć witaminę D3, a w zasadzie cholekalcyferol (w produktach roślinnych występuje także ergokalcyferol), uznaje się za witaminę, to z punktu widzenia medycyny zachowuje się ona bardziej jak hormon. Dlatego określa się ją mianem prohormonu.

Człowiek może pozyskać witaminę D3 z trzech źródeł – z syntezy skórnej, z żywności oraz z suplementacji. Synteza skórna odpowiada za powstanie 80-90 proc. witaminy D3 obecnej w organizmie człowieka. Jednak żeby mogło do niej dojść, muszą być spełnione określone warunki, o które nie jest wcale tak łatwo. Optymalna synteza skórna zachodzi, jeśli zostaną spełnione wszystkie poniższe warunki:

• w Polsce pomiędzy majem a czerwcem,
• w godzinach 10:00–15:00,
• gdy odsłonięte jest minimum 18 proc. powierzchni ciała,
• gdy przebywasz na słońcu przez minimum 15 minut,
• bez stosowania filtrów UV,
• przy bezchmurnej pogodzie.

Jak często realizujesz każdy z tych punktów? No właśnie… To może witamina D3 z pożywienia? 

Nie jest łatwo dostarczyć odpowiednią ilość cholekalcyferolu z produktów żywnościowych. Witaminę tę znajdziesz przede wszystkim w tłustych rybach morskich, np. w:

• śledziach,
• łososiach,
• tuńczyku.

Niewielkie ilości znajdują się także w grzybach shiitake, serze, mleku i żółtku jaja. Biorąc jednak pod uwagę niewystarczającą ilość źródeł pokarmowych, w zasadzie niemożliwe jest spożycie takiej ilości witaminy D3, by jej stężenie we krwi utrzymywało się na optymalnym poziomie.

Optymalne stężenie witaminy D3 we krwi wynosi od 30–50 ng/ml (75–125 nmol/l). Można je sprawdzić, oznaczając we krwi witaminę 25(OH)D. Jednak obecnie odchodzi się od rutynowego jej badania, bowiem w Polsce niedobory dotyczą nawet 90 proc. populacji. Dlatego suplementację wprowadza się w zasadzie u każdego. 

Oznaczenie witaminy D3 we krwi wykonuje się przede wszystkim wśród osób, które ze względu na uwarunkowania zdrowotne mogą potrzebować wyższych dawek. Taka sytuacja dotyczy np. osób z chorobami autoimmunologicznymi, otyłością, chorobami przewodu pokarmowego, osteoporozą, astmą czy przewlekłymi chorobami nerek lub wątroby.

Profilaktyczna dawka suplementacji witaminą D dla osób dorosłych, zgodnie z aktualnymi zaleceniami GIS z 2021 roku, to 800–2000 j.m. na dobę. W niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o zwiększeniu dawki lub podawaniu jednej, większej dawki raz na tydzień. Zapotrzebowanie na witaminę D rośnie znacząco w podeszłym wieku, dlatego osobom po 75. roku życia podaje się od 2000–4000 j.m. witaminy D3.

Witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, dlatego dodatek tłuszczu do posiłku zwiększa jej przyswajanie. W praktyce najlepiej jest ją przyjmować wraz z posiłkiem.

Niedobór witaminy D3 nie boli, a jego objawy są bardzo niespecyficzne i w codziennym życiu ciężko jest je dostrzec. Objawy niedoboru witaminy D to:

• zmęczenie,
• obniżony nastrój,
• podwyższone ciśnienie krwi,
• częstsze infekcje,
• problemy skórne i wypadanie włosów,
• bóle kości i mięśni,
• spadek gęstości kości,
• wzdęcia i biegunki,
• podwyższone stężenie glukozy we krwi.

Ponieważ witamina D3 reguluje tysiące reakcji, to jej niedobór odbija się na funkcjonowaniu całego organizmu. Jednak powyższe objawy łatwo jest uznać za efekt braku odpoczynku czy nieprawidłowej diety. Właśnie dlatego tak często objawy niedoboru witaminy D są latami ignorowane. Jeśli podejrzewasz, że zmagasz się z niskim poziomem witaminy D, to koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Niedobór witaminy D jest powiązany z wieloma niezależnymi chorobami czy objawami. Jej niewystarczające stężenie we krwi łączy się między innymi z:

• zaburzeniami odporności,
• insulinoopornością i cukrzycą typu 2,
• cukrzycą typu 1,
• licznymi nowotworami,
• otyłością,
• podwyższonym stężeniem cholesterolu i trójglicerydów,
• obniżonym nastrojem,
• nadciśnieniem,
• chorobami serca.

Dlatego tak ważne jest regularne przyjmowanie suplementów z witaminą D3. Nigdy nie należy odstawiać ich na własną rękę.