Niedobór wapnia u dzieci

Niedobór wapnia nie boli i to jest duży problem w rozpoznawaniu jego niedostatecznego spożycia u dzieci i dorosłych. Objawy niedoboru wapnia pojawiają się późno, często nawet po latach nieprawidłowej diety. Najpoważniejszym skutkiem niedoboru wapnia u dzieci jest zatrzymanie wzrostu i krzywica, która sprawia, że kości nie gromadzą odpowiednich ilości tego składnika mineralnego. Efektem jest mniejsza gęstość mineralna szkieletu, deformacje kręgosłupa, skłonność do złamań i osteoporozy w przyszłości. Do innych objawów należą:

• skurcze mięśni, 
• problemy ze snem, 
• nadmierne pocenie się,
• zwolnienie tętna,
• krwotoki z nosa.

Rozpoznanie niedoboru wapnia w organizmie, zanim jeszcze rozwiną się poważne objawy, nie jest proste. Wapń w ciele zgromadzony jest przede wszystkim w kościach, a u dzieci proces magazynowania trwa aż do wieku 25–30 lat, kiedy to człowiek osiąga szczytową masę kości. Tylko 1%  wapnia krąży we krwi. Z tego powodu samo określenie stężenia wapnia we krwi może być mylące. Zdarza się bowiem, że dziecko chore na krzywicę poziom wapnia we krwi ma prawidłowy czy zaledwie zbliżający się do dolnej granicy normy.

Doświadczony lekarz z pewnością zleci także oznaczenie witaminy 25(OH)D, której niedobór przyczynia się do złego wchłaniani wapnia i sprzyja jego deficytom. Diagnostyka dodatkowo uzupełniana jest badaniami obrazowymi kości, np. RTG lub badaniem gęstości kości, które pokazują stopień odwapnienia.

Jeśli niedobór wapnia został potwierdzony przez lekarza, należy zastosować zalecane leczenie i suplementację. Znacznie lepiej jest jednak zapobiegać niedoborom wapnia u dzieci poprzez prawidłową dietę.

Biodostępność wapnia w produktach

Wysokie zapotrzebowanie na wapń u dzieci należy zaspokajać produktami, które są bogate w ten składnik mineralny, a jednocześnie charakteryzują się tzw. wysoką lub średnią biodostępnością. Oznacza to, że wapń z tych produktów lepiej się wchłania. To bardzo ważne, bo porcje dziecięce są znacznie mniejsze, dlatego trzeba zadbać o koncentrację i wykorzystanie wapnia.

Największą ilością wapnia, a jednocześnie średnią biodostępnością charakteryzują się produkty mleczne. Obecna w nich laktoza dodatkowo podnosi przyswajalność wapnia. Niektóre produkty roślinne mają znacznie wyższą biodostępność (np. kalafior, brukselka, kapusta, otręby), ale niestety dużo mniejszą ilość wapnia. W takiej sytuacji nawet zadowalająca biodostępność nie rekompensuje małych ilości wapnia.

Produkty z największą ilością wapnia

Z tego powodu podstawowym źródłem wapnia w diecie dziecka są minimum 2 porcje produktów mlecznych niesłodzonych dziennie (w tym także mleko modyfikowane), które dodatkowo należy uzupełnić 1 porcją produktów roślinnych zawierających wapń. Może to być np. napój sojowy wzbogacony w wapń, tofu czy brokuł, które zawierają go relatywnie dużo w porcji.

Do innych produktów, które są źródłem wapnia, należą:

• fasolka szparagowa,
• migdały,
• figi suszone,
• fasola biała,
• orzechy laskowe,
• nasiona słonecznika,
• kapusta biała,
• morele suszone.

Jednak ze względu na znacznie mniejszą ilość wapnia we wspomnianych produktach mogę one być jedynie uzupełnieniem, a nie podstawą zaspokojenia zapotrzebowania na ten składnik. Dziecku (a nawet dorosłemu) ciężko byłoby zjeść 700 g fasoli szparagowej czy główkę kapusty.

Jeśli wprowadzasz do diety dziecka wzbogacone w wapń napoje roślinne, to pamiętaj, by potrząsnąć kartonem zanim użyjesz produktu. Wapń osadza się na dnie.

Wapń w wodzie mineralnej

Dodatkowym źródłem wapnia w diecie może być woda. Pamiętaj jednak, że dzieciom do lat 3 podaje się wyłącznie wodę mineralną niskozmineralizowaną, która zawiera niewiele wapnia. Starszym dzieciom można już podawać wody średniozmineralizowane, a nawet wysokozmineralizowane, które mogą mieć nawet kilkaset miligramów wapnia w litrze.

Dobrym uzupełnieniem diety w wapń mogą być suszone i zmielone na drobny proszek skorupki jajek. Wystarczy je upiec w temperaturze 200 stopni przez 8–10 minut, a następnie silnie rozdrobnić. Taki proszek można dodawać np. do owsianki, zupy czy koktajlu.

W zapobieganiu niedoborom wapnia niezwykle istotna jest także dobrana do potrzeb dziecka suplementacja witaminą D.

Dzieci, które nie spożywają odpowiednich ilości wapnia z dietą rosną wolniej, później ząbkują i zaczynają chodzić. Ponieważ wapń jest składnikiem, który reguluje przewodnictwo nerwowe, to jego niedobór może prowadzić także do zwiększonej drażliwości i płaczliwości.

Najpoważniejszą konsekwencją niedoboru wapnia jest niemożność osiągnięcia szczytowej masy kości, deformacje kości kręgosłupa i kończyn dolnych oraz skłonność do złamań i krzywica. To skutki, które dziecko będzie odczuwało do końca życia. W skrajnych przypadkach niedobór wapnia prowadzi nawet do zaburzeń w pracy serca i zagrożenia życia.