Koślawość kolan u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Pierwszych siedem, a nawet osiem lat życia dziecka nazywa się nieustannym procesem autokorekcji. Nie oznacza to, że możemy pozostawić pięciolatka z koślawymi kolanami bez opieki specjalisty, ale warto pamiętać, że to czas, w którym mały organizm się zmienia, kształtuje i z pewnych cech może po prostu wyrosnąć.

Tak nierzadko zdarza się w przypadku koślawości kolan. Do drugiego roku życia często obserwuje się u dzieci szpotawość oraz płaskostopie. Nogi ułożone w kształcie litery O z czasem mogą przejść w koślawość, czyli wspomnianą literę X, a płaskostopie może się utrzymywać. Jeśli dziecko odpowiednio stawia palce – do przodu – to dobry zwiastun. Choć wymienione cechy są uznawane za odchylenia od normy, niekoniecznie należy cokolwiek z nimi robić. Trzylatek z koślawością kolan powinien już trafić pod opiekę specjalisty – za normę uznaje się odległość do 5 cm między kostkami, gdy dziecko stoi na wyprostowanych nogach. W wieku pięciu-siedmiu lat postawa nóg powinna się ustabilizować.

Aby sprawdzić, czy dziecko ma cechy koślawości kolan, należy poprosić je, by stanęło przed nami prosto na dwóch nogach. Jeśli kolana się łączą, uda do siebie przylegają, nóżki od kolan w dół rozchodzą się na boki, a odległość między kostkami jest wyraźna i duża, można uznać, że dziecko ma koślawość kolan.

Można też poprosić dziecko, aby stojąc prosto, trzymało sznurek z przywiązaną do końca kulką z plasteliny w taki sposób, by ręka znajdowała się na wysokości rzepki. U dziecka z koślawością kolan kulka będzie się znajdowała po wewnętrznej stronie stopy, u dziecka, które nie ma wady, pion znajdzie się między pierwszą a drugą kością śródstopia.

Dzieci z koślawością kolan często stają w rozkroku, a siadając, układają nogi w kształt litery W.

Koślawość kolan może mieć wiele przyczyn. Wyróżnia się przyczyny wrodzone oraz wtórne, nabyte. Bywa, że koślawość kolan jest tylko objawem jakiejś choroby, wyleczenie której ma znaczenie dla ogólnego stanu dziecka. 

Najczęstsze przyczyny koślawości kolan

Przyczyną koślawości kolan może być krzywica, czyli choroba wynikająca z niedoboru witaminy D w okresie dziecięcym i niemowlęcym. Najczęściej krzywicę rozpoznaje się u bardzo małych dzieci – od trzeciego miesiąca do drugiego roku życia. Koślawość kolan w tym wieku może być więc ważną wskazówką o stanie zdrowia dziecka. Najogólniej ujmując, niedobór witaminy D prowadzi do zaburzeń w gospodarce wodno-fosforowej, przez co kości i stawy nie rozwijają się prawidłowo.

Inne rodzaje koślawości kolan to koślawość pozapalna, pourazowa i porażenna. W wyniku choroby stawów, urazu lub porażeń nerwów kości i stawy mogą zostać zniszczone i ulec deformacji. Ważnym schorzeniem, na które współczesne dzieci są narażone coraz bardziej, jest koślawość statyczna. To wada wynikająca z przeciążeń aparatu ruchu, czyli wad innych stawów, najczęściej sąsiadujących – bioder oraz stóp – z dodatkowym obciążeniem nadwagą. Do powstawania koślawości kolan może przyczynić się również wiotkość stawowa i szybki wzrost dziecka w krótkim czasie.

Postępowanie lecznicze w przypadku koślawości kolan ma duży związek z przyczyną wystąpienia wady – lekarz może zalecić suplementację witaminy D, odchudzanie, oszczędzanie stawów kolanowych lub przeciwnie – aktywność fizyczną. Wszystko zależy od źródła problemu. Z całą pewnością powinniśmy jednak zwracać dziecku uwagę na to, w jaki sposób siada, chodzi i stoi (unikanie długiego stania w rozkroku, unikanie sportów obciążających kolana, zalecane: siadanie po turecku, jazda na rowerze, pływanie).

Chirurgiczne leczenie koślawości kolan stosuje się tylko wtedy, gdy wada postępuje mimo stosowania wszelkich innych metod korekcyjnych i terapeutycznych. Do zabiegów leczniczych przy koślawości kolan należą również naświetlanie promieniami nadfioletowymi, naświetlanie promieniami podczerwonymi, kąpiele solankowe, masaż podwodny i masaż klasyczny.

Zanim wybierzemy obuwie dla dziecka, u którego obserwujemy koślawość kolan, warto skonsultować się z fizjoterapeutą. U dzieci z tą wadą stosuje się specjalistyczne obuwie z tak zwanym obcasem Thomasa lub indywidualnie dobrane wkładki ortopedyczne. Pierwsze rozwiązanie ma charakter bardziej profilaktyczny – obcas Thomasa odciąża przyśrodkową część stopy, dzięki czemu zmienia się sposób obciążenia stref wzrostowych w nogach.

Wśród ćwiczeń, które polecane są zarówno dorosłym, jak i dzieciom z koślawością kolan jest przyjmowanie pozycji, które mają sprawić, że kolana nieco się „rozejdą”. Siadanie w siadzie skrzyżnym, układanie stóp w literę V i maszerowanie w ten sposób, naciskanie kolanami na wewnętrzną stronę dłoni położonych na kolanach, ćwiczenie typu nożyce pionowe na brzuchu, przekładanie piłki na leżąco z rąk do nóg i odwrotnie, podskoki z piłką między kolanami, „klaskanie” stopami na siedząco – wszystkie te ćwiczenia zaleca się, by przywrócić kolanom odpowiednią pozycję.