Kalendarz szczepień dzieci

W wyniku podania szczepionki dochodzi do reakcji układu odpornościowego i produkcji przeciwciał, co u niektórych osób objawia się pod postacią odczynów poszczepiennych. Najczęściej są to łagodne odczyny w miejscu wkłucia, np. obrzęk czy ból i zaczerwienienie. Charakterystycznym odczynem poszczepiennym jest ten występujący po szczepieniu przeciwko gruźlicy. Objawia się naciekiem, rumieniem i pęcherzykiem z ropną zawartością, które po czasie zmieniają się w bliznę. Są to jednak w znacznej większości niegroźne objawy, które nie powinny stanowić powodu do niepokoju.  

Określenie „niepożądany odczyn poszczepienny” nie powinno być używane zamiennie z każdą reakcją, która miała miejsce po szczepieniu i niekiedy stanowi fizjologiczną reakcję układu odpornościowego na podanie szczepionki. NOP trwa dłużej, zazwyczaj kilka dni, a jego objawy są bardziej nasilone. Jest to m.in.: 

• zaczerwienienie obejmujące całe ramię,
• wystąpienie gorączki,
• osłabienie, 
• trudności z oddychaniem,
• długi i nieutulony płacz.

Niepożądany odczyn poszczepienny może wystąpić np. na skutek złego przechowywania lub nieprawidłowego podania szczepionki.

O każdej nietypowej reakcji na szczepienie należy poinformować lekarza. On zaś ma obowiązek zgłoszenia NOP za pośrednictwem Inspekcji Sanitarnej do Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, skąd informacja płynie do Zakładu Epidemiologii NIZP – PZH. Obowiązują specjalne kryteria, dzięki którym lekarz może podjąć decyzję o zasadności zgłoszenia NOP. Dla przypomnienia, NOP to stan zaburzenia zdrowia, który wystąpił w ciągu 4 tygodni od podania szczepionki. Dzięki rejestrowi NOP możliwe jest ocenienie bezpieczeństwa szczepień. 

Ponadto, każdy rodzic może zgłosić wystąpienie niepożądanego odczynu poszczepiennego do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, który przekazuje informację do europejskiej bazy nadzorowanej przez EMA (Europejską Agencję Leków). Zgłoszenie to nie wymaga potwierdzenia przez pracownika ochrony zdrowia i jest czynnością dobrowolną. 

Mimo obowiązku szczepień istnieją pewne przeciwwskazania sprawiające, że dziecko nie może zostać zaszczepione. Mimo iż każda szczepionka posiada własne przeciwwskazania, to istnieją również wspólne dla wszystkich preparatów sytuacje, kiedy to szczepienie nie może się odbyć. 

Uniwersalnym przeciwwskazaniem do szczepienia jest epizod reakcji anafilaktycznej po podaniu poprzedniej dawki szczepionki. Ze szczepienia czasowo wyklucza także wysoka gorączka (ponad 38,5 stopnia C) oraz zaostrzenie choroby przewlekłej. Poza tym szczepionek żywych nie podaje się w przypadku m.in. ciężkich wrodzonych lub nabytych niedoborów odporności oraz białaczki czy chłoniaków. Nie wszyscy wiedzą, że przeciwwskazaniem do szczepienia nie jest np. infekcja górnych dróg oddechowych z gorączką poniżej 38,5 stopni Celsjusza, alergia, astma czy żółtaczka noworodkowa.

Kalendarz szczepień jest co roku ustalany przez Głównego Inspektora Sanitarnego i określany w Programie Szczepień ochronnych na dany rok. W 2021 roku pojawiło się nowe szczepienie obowiązkowe – przeciwko rotawirusom. Pierwszą dawkę należy podać po ukończeniu 6. tygodnia życia (optymalnie w 8. tygodniu życia), a cały cykl zakończyć nie później niż do 24. tygodnia życia.

Zanim dziecko zostanie wypisane z oddziału noworodkowego, powinno zostać zaszczepione przeciwko gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. 

W 2. miesiącu życia niemowlę szczepione jest przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, Heamophilusinfluenzae typu b (Hib) oraz pneumokokom. Jest to też czas przyjęcia drugiej dawki szczepionki na WZW typu B. 

W 3. miesiącu życia dziecka obowiązkowe jest szczepienie przeciwko Poliomyelitis, Hib oraz na błonicę, tężec i krztusiec. Druga dawka szczepionki przeciwko pneumokokom przypada na 4. miesiąc życia dziecka. Dostępne są także szczepionki skojarzone, zawierające kilka różnych szczepionek w jednej dawce. Pozwala to uniknąć wielokrotnych zastrzyków. Takie szczepionki nie są jednak refundowane. 

W kolejnych miesiącach i latach życia dziecka podawane są szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce oraz kolejne dawki szczepień przeciwko polio, Hib, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, pneumokokom oraz błonicy, tężcowi i krztuścowi. 

W kalendarzu szczepień obecne są także szczepienia nieobowiązkowe, ale zalecane. Należą do nich szczepienia przeciwko grypie, meningokokom, HPV, ospie wietrznej, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, a także kleszczowemu zapaleniu mózgu. Wszystkie szczegółowe informacje dotyczące aktualnego kalendarza szczepień znajdują się na stronach Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego. W razie jakichkolwiek wątpliwości najlepiej jest skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub pediatrą.