Czy wiesz, jak sprawdzić wzrok dziecka w domu?

Wzrok kształtuje się już w okresie życia płodowego. To dlatego dzieci urodzone przed terminem tak często mają problemy z prawidłowym widzeniem. Wzrok najintensywniej rozwija się w pierwszych miesiącach życia, ale pełny rozwój następuje dopiero po kilku latach. 

• Rozwój wzroku dziecka w trakcie ciąży

Zawiązki oczu powstają już w drugim miesiącu ciąży. Na początku powieki są zaklejone, ale już w II trymestrze płód może przez nie dojrzeć światło. Około 25. tygodnia ciąży płód odczuwa różnice oświetlenia, które dociera do niego przez powłoki brzuszne. 

Wpływ na prawidłowy rozwój narządów wzroku u płodu ma zażywanie przez matkę kwasów tłuszczowych. Podobną suplementację warto kontynuować w czasie karmienia piersią. 

• Wzrok u noworodków 

U noworodka widziane obrazy są nieostre. Uważa się, że mogą być nawet 30 razy bardziej rozmyte niż u dorosłych! Dzieci rodzą się z nadwzrocznością, ich źrenice reagują na światło, a także na kontrastowe kolory. Dziecko po narodzinach może rozpoznać twarz rodzica. Najlepsza dla malucha odległość to około 30 cm. 

• Wzrok u niemowląt i dzieci 

Dzieci 6-miesięczne rozróżniają już kolory. Około 9. miesiąca życia wzrok jest na tyle rozwinięty, że coraz lepsza jest koordynacja wzrokowo-ruchowa. 

Około 8 r.ż. narząd wzroku jest ukształtowany i z tym potencjałem maluch będzie szedł w dalsze życie. Pamiętajmy jednak, że wady wzroku mogą zmieniać się z wiekiem. 

 Aby zadbać o wzrok dzieci, poza prawidłowym żywieniem bogatym w DHA, należy chronić ich oczy przed ostrym słońcem i dymem papierosowym.

Wzrok dziecka po raz pierwszy badany jest przez neonatologa. Dzieci urodzone przed terminem są poddawane dokładniejszemu badaniu wzroku. Później zalecane jest kompleksowe badanie około 6. miesiąca życia. Dopiero po co najmniej kilkunastu miesiącach wzrok dziecka zyskuje ostrość. 

Jak przebiega badanie okulistyczne dla niemowlęcia? Sprawdzany jest stan soczewki i siatkówka oraz dno oka. Niezbędne jest uprzednie rozszerzenie źrenic za pomocą odpowiednich kropli. 

Dzieci do 3. roku życia nie współpracują jeszcze z okulistą. Mogą także nieco oszukiwać podczas badania wzroku, dlatego niezbędne jest odpowiednie przygotowanie. 

Jak sprawdza się wzrok dziecka? Pokazywane są obrazki (dzieciom starszym literki), które należy odczytać z dystansu. U starszych dzieci badane jest też ustawienie gałek ocznych, widzenie kolorów, widzenie stereoskopowe. Sprawdzana jest także ostrość wzroku.  

Badanie soczewki, dna oka i refrakcji wykonuje się przy rozszerzonych źrenicach, zakraplanych za pomocą tropikamidu (lub, rzadziej, atropiny). Krople podawane są na receptę od lekarza. Leki te mogą  powodować skutki uboczne, jak zaburzenie widzenia przez kilka godzin i nadwrażliwość na światło. 

Dzieci mogą do badania siedzieć samodzielnie lub na kolanach rodzica. Badanie trwa od 45 minut do godziny, wliczając w to 30-minutową przerwę niezbędną, aby zadziałały krople. Mogą one powodować uczucie przejściowego bólu, dyskomfortu i szczypania. 

– Nie oszukujmy dziecka, że nie będzie bolało, bo może zaboleć. Wtedy dziecko straci do nas zaufanie – mówi Anna Jankowska, opiekunka medyczna. 

Dzieciom do 7 lat zalecana jest wizyta u okulisty dziecięcego, a następnie u optometrysty. W zależności od użytych kropli wpływających na akomodację widzenia należy zachować odpowiedni odstęp między wizytami. 

– Bardzo ważne jest, by nauczyć dzieci, że noszenie okularów jest fajne. Dzieci chcą wpasowywać się w towarzystwo rówieśnicze i niekiedy odmawiają noszenia okularów, jeśli nikt w okolicy ich nie nosi. Wybierzcie wspólnie oprawki, przeczytajcie Harry’ego Pottera lub inną, dostosowaną do wieku dziecka bajkę, gdzie bohater ma okularki. Może kupicie zabawkę w okularach? – podpowiada Anna Jankowska.

Obserwując dziecko i podsuwając mu odpowiednie obrazy, można spróbować sprawdzić jego wzrok samodzielnie. Warto jednak wiedzieć, że domowe testy na wzrok dzieci obarczone są dużym ryzykiem błędu. Mogą być jednak wskazówką, by skonsultować z lekarzem pewien zakres problemów z widzeniem, z którymi boryka się dziecko. 

Półroczne dziecko powinno już wodzić wzrokiem za poruszającą się osobą lub przedmiotem. Możesz zrobić prosty test, aby sprawdzić, czy oczy dziecka patrzą we właściwym kierunku, np. przesuwając przed nim zabawkę. Zobaczymy też, czy oczy dziecka nie uciekają i nie zezują – do ok. roku może występować jeszcze tzw. zez fizjologiczny. Można sprawdzić także, czy dziecko właściwie porusza głową, aby dojrzeć przedmioty z boku, czy reaguje na obrazki i miny rodzica. 

Dziecko po 6. miesiącu życia zaczyna widzieć kolory, można więc podawać mu przedmioty w różnych kolorach i obserwować, jak na to reaguje. Uważa się, że do 3. r.ż. najbardziej atrakcyjne są barwy podstawowe: czerwony, żółty, niebieski. Starsze, rysujące już dziecko, możemy sprawdzić, omawiając z nim obrazki. 

Dzieci w wieku od roku do trzech lat powinny łapać piłkę lub zabawkę, układać puzzle, rozróżniać ludzi, przedmioty, chętnie obserwować otoczenie. W ramach testu możesz podsuwać mu zabawki i gry, wymagające skupienia i pamięci wzrokowej. 

Co powinno niepokoić? Jeśli dziecko nie interesuje się obrazkami, ma trudności z braniem przedmiotów do rąk, zderza się ze ścianami lub przedmiotami, niewiele się porusza, nie reaguje na ludzi i przedmioty – warto wybrać się do specjalisty. Przyczyny mogą leżeć m.in. po stronie narządu wzroku, ale mogą to być również objawy innych zaburzeń.

Problemy z widzeniem mogą przekładać się na rezultaty w nauce, relacje społeczne dzieci, wyniki w sporcie i inne trudności. Jak sprawdzać wzrok dziecka i jak często należy to robić? 

Zaleca się wizytę u okulisty raz do roku, szczególnie w zerówce i młodszych klasach szkoły podstawowej. Jeśli dziecko ma rozpoznaną wadę wzroku, zaleca się wizytę u okulisty co 6 miesięcy. 

Warto zachować uważność, jeśli któreś z rodziców ma wadę wzroku, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo, że dziecko ją odziedziczy. Genetyka bywa jednak zaskakująca i może się zdarzyć, że dziecko osób w okularach będzie widzieć zupełnie dobrze lub odwrotnie – wada wzroku pojawi się u dziecka, którego rodzice widzą zupełnie dobrze.

Test na wzrok dziecka można zrobić samodzielnie w domu. Pokaż mu obrazek przy zasłoniętym raz lewym, a raz prawym oku. Miej jednak na uwadze, że dzieci mogą oszukiwać. Moje dziecko odczytało tablicę u okulisty bezbłędnie, mimo wady w lewym oku. W jaki sposób? Czytanie zaczęło od zasłonięcia zdrowego oka, a przy testowaniu drugiego udzieliło odpowiedzi z pamięci. Testując dziecko w domu, miej to na uwadze i użyj różnych obrazków lub liter. 

Obserwuj też dziecko przy czytaniu, oglądaniu bajek, grach i zabawach. Przekrzywianie głowy, podchodzenie za blisko do ekranu czy monitora, trudności w łapaniu piłki lub trafianiu rzutką do celu mogą być sygnałami wad wzroku. 

W ramach testu wzroku przejrzyj zdjęcia swojego dziecka. Sprawdź, czy źrenice mają ten sam odcień, czy nie pojawia się biała plamka na oku. Na co dzień zwracaj też uwagę, czy oczy dziecka nie są zaczerwienione lub łzawiące, gdyż może to być objaw wady lub nadmiernego zmęczenia narządu wzroku.

Jeśli chcesz sprawdzić wzrok dziecka w domu, zwróć uwagę na następujące objawy: 

• bóle głowy,
• przekrzywianie głowy, wysuwanie głowy do przodu, szczególnie podczas czytania, oglądania telewizji, korzystania z komputera,
• bóle oczu,
• zezowanie,
• częste mruganie, mrużenie oczu,
• zaczerwienienie i łzawienie oczu,
• dysleksja, dysgrafia, inne trudności w nauce.

Najczęstsze wady wzroku i dzieci to: 

• krótkowzroczność – wyraźne widzenie z bliska, niewyraźne z daleka, 
• nadwzroczność – ostre widzenie przedmiotów dalekich, nieostre bliskich,
• astygmatyzm – obraz nieostry, rozmazany, rozciągnięty, zdeformowany (np. kwadrat widziany jak prostokąt),
• zez – nierównoległe ustawienie gałek ocznych.

Warto zadbać o wzrok dzięki prostym sposobom, które można wdrażać każdego dnia. Należą do nich: aktywność fizyczna na świeżym powietrzu, dbanie o higienę nauki i korzystania z urządzeń elektronicznych poprzez robienie przerw, ograniczanie czasu przed komputerem, telewizorem, telefonem czy tabletem.