Pasożyty u dzieci – objawy nie zawsze są typowe  

Mimo upływu lat i postępów w medycynie zakażenia pasożytnicze wciąż stanowią znaczący problem zdrowotny w skali świata. Szacuje się, że zmaga się z nim blisko 2 miliardy ludzi, prawie połowa z nich cierpi na glistnicę.

W Polsce najczęstszymi chorobami pasożytniczymi są owsica (dotyczy co 10. dziecka) oraz lamblioza. Szczyt zarażeń owsikiem ludzkim przypada między 7. a 14. rokiem życia, dotyczy przede wszystkim młodych ludzi przebywających w dużych skupiskach (żłobki, przedszkola, szkoły). Małe dzieci są też szczególnie narażone na atak lamblii (przyczynia się do tego picie brudnej wody, spożywanie mytych nią owoców, korzystanie z basenów).

Jak rozpoznać, jakie pasożyty zaatakowały nasze dzieci 

Problemy z pasożytami mogą objawiać się w różny sposób i często nie są to objawy książkowe. Na przykład w przypadku owsików, wbrew powszechnej opinii typowym objawem nie jest zgrzytanie zębami, które może mieć też inne przyczyny: stres czy zaburzenia oddychania.

Powszechnymi sygnałami świadczącymi o obecności pasożytów bywają bóle brzucha, zmniejszony apetyt, nudności, zaburzenia rytmu wypróżnień lub biegunka (szczególnie przy lambliozie), a w dłuższej perspektywie – spadek wagi. Dzieci miewają problemy ze snem spowodowane świądem (przy owsicy w okolicy odbytu), bywają też z tego powodu niespokojne i drażliwe.

W glistnicy w czasie wędrówki larw przez płuca (4–16 dni po zarażeniu), pojawiają się niekiedy objawy zapalenia płuc i oskrzeli (z towarzyszącym kaszlem z mokrą wydzieliną, gorączką i bólami w klatce piersiowej) oraz uczulenia (swędząca wysypka, pokrzywka), rzadziej zapalenie spojówek.

Choroby wywoływane przez pasożyty wymagają konsultacji lekarskiej. Specjalista zaleca zazwyczaj kurację doustnymi lekami przeciwpasożytniczymi, najczęściej albendazolem, mebendazolem albo pyrantelem. Kuracja przepisanym preparatem jest szybka i skuteczna, ale musi przeprowadzić ją całe otoczenie malucha (domownicy i przedszkole, bo w skupiskach dzieci pasożyty roznoszą się z prędkością światła). Ze względu na cykl życia pasożyta trzeba ją powtórzyć w określonym odstępie czasu. Odrobaczaniu powinny towarzyszyć gruntowne porządki w domu, ponieważ poza ludzkim organizmem jajka owsika mogą przeżyć do 3 tygodni.

Ważną rolę odgrywają zalecenia higieniczne, m.in.: mycie rąk po korzystaniu z toalety i przed jedzeniem, mycie okolicy odbytu po każdym wypróżnieniu, pranie i prasowanie bielizny, codzienna zmiana bielizny osobistej, spanie w obcisłych spodenkach, wietrzenie pomieszczeń i ich częste odkurzanie.  

W leczeniu chorób pasożytniczych duże znaczenie ma właściwa dieta. Należy zrezygnować z jedzenia słodyczy (cukier stanowi idealną pożywkę dla larw), do jadłospisu włączamy zaś kiszonki oraz inne produkty bogate w błonnik (kasze, jabłka, suszone śliwki), który pomaga w oczyszczeniu jelit.

Naturalnymi środkami wspomagającymi walkę z uciążliwymi pasożytami są także: czosnek (jego składniki, w tym allicyna, hamują namnażanie intruzów), olejek z oregano (nieprzypadkowo nazywa się go często „naturalnym antybiotykiem”) czy pestki dyni (zawarta w nich kukurbitacyna uszkadza układ nerwowy pasożytów i przyspiesza proces ich usuwania z organizmu).

Zarażenie pasożytami następuje zwykle drogą fekalno-oralną poprzez: brudne ręce,  ubrania i pościel,  picie zanieczyszczonej wody,  spożywanie mytych nią owoców lub warzyw, korzystanie z basenów czy kąpiel w miejskich fontannach, kontakt ze zwierzętami domowymi: psami i kotami).

Znacznie rzadziej można zarazić się drogą wziewną (niekiedy jaja pasożytów unoszą się z kurzem). Na zakażenie narażone są również osoby podróżujące w rejony tropikalne.

Zapobieganie chorobom pasożytniczym polega przede wszystkim na przestrzeganiu podstawowych zasad higieny: myciu rąk po korzystaniu z toalety i przed jedzeniem, myciu nieskażoną wodą owoców i warzyw oraz unikaniu spożywania surowego mięsa.

Ważną rolę odgrywa ochrona piaskownic przed dzikimi zwierzętami oraz regularne odrobaczanie psów i kotów.

W czasie egzotycznych podróży z dzieckiem należy pamiętać o piciu wyłącznie wody butelkowanej, przegotowanej lub filtrowanej. Nie wolno dodawać do napojów kostek lodu przygotowanych z bieżącej (potencjalnie zanieczyszczonej) wody.

Warto wiedzieć, że niemowlęta karmione piersią rzadziej zapadają na choroby pasożytnicze w porównaniu z dziećmi karmionymi sztucznymi preparatami.

Nauczenie dziecka mycia rąk jest jednym z pierwszych zadań na drodze do samodzielności. Najlepiej robić to poprzez zabawę, choćby wykonując rysunki przedstawiające różne sytuacje, w których należy myć ręce. Dziecko powinno mieć swoje ulubione mydło, ręcznik oraz kąpielowe zabawki, na których też można ćwiczyć zasady higieny. Warto dawać mu dobry przykład, samemu często myjąc ręce.

Jak już wspomnieliśmy, choroby pasożytnicze są zjawiskiem powszechnym i nie należy ich demonizować. Warto też obalić mity związane z tym tematem, choćby to, że robaki pojawiają się tylko w brudnym środowisku. Oczywiście sprzyja im nieprzestrzeganie zasad higieny, ale tak naprawdę mogą zaatakować wszędzie.

Wbrew rozpowszechnianym przez lata teoriom pasożytów nie zobaczymy gołym okiem, ich obecność mogą potwierdzić tylko badania laboratoryjne, np. analiza kału czy wymaz z okolic odbytu.

Nie ma sensu profilaktyczne odrobaczanie dzieci, do czego zachęca się w internecie. Leki nie zapobiegają bowiem zarażeniu, lecz działają dopiero w momencie pojawienia się intruzów.