Biegunka i odwodnienie – co robić?

Biegunka, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), to zwiększona ilość wypróżnień – minimum trzy razy na dobę. Biegunka u dzieci jest reakcją organizmu na drobnoustroje lub substancję toksyczną. Podrażnione jelita przyspieszają perystaltykę (przesuwanie) strawionego pokarmu, co w konsekwencji powoduje częstsze oddawanie stolca. Biegunka może przebiegać bez żadnych dolegliwości, jednak często towarzyszą jej ból brzucha, brak apetytu, wzdęcia, wymioty i podwyższona temperatura. 

Wyróżniamy dwa rodzaje biegunki u dzieci:

• ostrą – może trwać nawet do 14 dni, jednak w większości przypadków ustaje po tygodniu.
  
• przewlekłą – objawy utrzymują się powyżej czterech tygodni.

Odwodnienie pojawia się u dzieci w przebiegu biegunki i wymiotów. Towarzyszy infekcjom układu pokarmowego czy tzw. jelitówce. Po czym rozpoznać, że dziecko jest odwodnione? Oznaki odwodnienia mogą być różne. Część z nich jednoznacznie wskazuje na problem, podczas gdy inne są jedynie sygnałem. 

Pierwszym, najbardziej zauważalnym sygnałem wskazującym na odwodnienie u dziecka jest wzmożone pragnienie. Dzieci mają suche usta i język. Odwodnieniu towarzyszy zmniejszona ilość oddawanego moczu, a jego kolor jest o wiele ciemniejszy niż zwykle. Dodatkowo dziecko staje się apatyczne, senne, a czasami wręcz przeciwnie – rozdrażnione. Niekiedy pojawiają się zawroty głowy, a nawet trudności z mówieniem. U niemowląt rodzice mogą zaobserwować zapadnięte ciemiączko, a u starszych dzieci – zapadnięte gałki oczne. Skóra staje się sucha, a akcja serca często przyspieszona. 

W zależności od stopnia niedoboru wody w organizmie możemy wyróżnić trzy stany odwodnienia u dziecka:

• lekki – wzmożone pragnienie, zmniejszona ilość moczu o ciemnożółtym kolorze, suchość błon śluzowych, rozdrażnienie;
• umiarkowany  – dziecko odczuwa wzmożone pragnienie, płacze bez łez. Pojawia się przyspieszona akcja serca;
• ciężki – to stan zagrażający życiu dziecka. Obserwujemy bardzo suchą skórę i suche błony śluzowe. Dziecko nie chce pić, ma zapadnięte gałki oczne (niemowlęta ciemiączko). Pojawiają się drgawki, zaburzenia świadomości i utrata przytomności.

Oznaką odwodnienia jest spadek masy ciała i to właśnie na tej podstawie lekarz stwierdza rodzaj odwodnienia u dziecka. By sprawdzić, czy maluch jest odwodniony, wystarczy wykonać szybki test – naciskamy paznokieć dziecka około 5 sekund do momentu aż skóra zblednie. Przestajemy uciskać i sprawdzamy, po jakim czasie skóra odzyska kolor. U zdrowego dziecka zajmie to kilka sekund. W przypadku, gdy proces potrwa dłużej, to znak, że organizm jest odwodniony.

Objawy odwodnienia przy biegunce nigdy nie powinny być bagatelizowane. Odwodnienie jest groźne nie tylko ze względu na utratę wody z organizmu. To w głównej mierze niedobór elektrolitów, czyli wodnych roztworów jonów soli magnezu, potasu, sodu i wapnia. Elektrolity pełnią niezwykle ważną rolę regulacyjną wielu procesów przebiegających w organizmie. 

Zaburzenie równowagi wodno-elektrolitowej może doprowadzić do nieprawidłowej pracy narządów, co skutkować będzie wzrostem ciśnienia krwi, zaburzeniem rytmu serca, omdleniem czy drżeniem mięśni. Przy ostrej biegunce odwodnienie może postępować bardzo szybko, a ciężkie odwodnienie może doprowadzić do drgawek i  śpiączki, a także stanu zagrażającego życiu.

Jeśli u dziecka pojawiły się objawy odwodnienia, warto udać się do lekarza, który określi jego stopień i wskaże dalsze postępowanie. Odwodnienie o stopniu umiarkowanym najczęściej leczone jest w domu. Z kolei w przypadkach odwodnienia o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu stosuje się nawadnianie dożylne w warunkach szpitalnych. Hospitalizacja konieczna jest również wtedy, gdy dzieci nie chcą doustnie przyjmować płynów. 

Jak nawodnić organizm po biegunce? Niemowlę karmione mlekiem mamy, cierpiące na biegunkę, należy jak najczęściej przystawiać do piersi, by zapobiec odwodnieniu. Dzieciom karmionym mlekiem modyfikowanym należy podawać przegotowaną wodę w małych ilościach, ale często, tj. po łyżeczce co 5 minut. Z kolei u starszych dzieci najczęściej stosowanym sposobem jest podawanie doustnych płynów nawadniających, które nie tylko przywracają prawidłowe nawodnienie, ale i zawartość elektrolitów. Nie należy podawać soków, napojów słodkich czy herbaty – napoje te zawierają cukry, co może przedłużać czas trwania biegunki i nasilać dolegliwości.