Konflikt serologiczny – jaki może mieć wpływ na ciążę?

Ciąża to szczególny okres w życiu każdej kobiety. Zmiany zachodzące w organizmie, mające na celu zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju dziecka, objawiają się nie tylko w wyglądzie kobiety, ale także w jej samopoczuciu. 

U ciężarnej następuje m.in. wzrost objętości krwi krążącej, spadek ciśnienia tętniczego krwi czy też rozluźnienie mięśniówki przełyku powodujące uczucie zgagi i odbijanie. Ze względu na zmiany hormonalne zmienia się również smak oraz węch, co objawia się odmiennymi preferencjami kulinarnymi, a także wrażliwością na określone zapachy, które przed ciążą nie powodowały dyskomfortu. Ciąża to także zmiany w układzie odpornościowym, a dokładniej jego wyciszenie, co związane jest z koniecznością tolerancji obcego organizmu w ciele matki, jakim jest – z biologicznego punktu widzenia– dziecko.

Aby ciąża była pod odpowiednią kontrolą, konieczne jest regularne wykonywanie badań krwi. Zaliczamy do nich m.in.oznaczenie glukozy we krwi na czczo, morfologię, przeciwciała związane z HIV, kiłą oraz toksoplazmozą, a także grupę krwi oraz przeciwciała odpornościowe, czyli tzw. odczyn Coombsa. 

Zwłaszcza te dwa ostatnie badania są szczególnie ważne i określają, jak bardzo prawdopodobny jest konflikt krwi. W trakcie ciąży warto również przemyśleć badanie wolnego płodowego DNA z krwi, które pozwala na określenie w sposób nieinwazyjny prawdopodobieństwa abberacji chromosomowych lub innych wad wrodzonych, a także na niemal 100 proc. określenie płci dziecka. 

Grupa krwi a ciąża

Oznaczenie grupy krwi jest bardzo ważne głównie ze względu na potencjalny konflikt serologiczny w ciąży. Warto podkreślić, że konflikt taki może wystąpić nie tylko w zakresie układu Rh, ale także grup głównych układu AB0, układu Kell, Duffy oraz Kidd. 

Oznaczenie grupy krwi matki i grupy krwi ojca

Aby doszło do wystąpienia konfliktu serologicznego w zakresie układu Rh, musi dojść do sytuacji, w której dziecko odziedziczy po ojcu krew grupy Rh+, natomiast krew matki zaliczana będzie do grupy Rh-. Aby zatem ocenić szansę wystąpienia konfliktu serologicznego, konieczna jest znajomość grupy krwi nie tylko matki, ale również ojca dziecka. Ta sama grupa krwi u matki i ojca gwarantuje, że do konfliktu nie dojdzie.

Konflikt serologiczny w zakresie grup Rh może doprowadzić do poważnych powikłań w trakcie trwania ciąży. Dzięki postępowi medycyny i skutecznej diagnostyce prenatalnej ich występowanie jest aktualnie coraz rzadsze. To, kiedy zachodzi konflikt serologiczny, określa badanie USG, w którym oceniana jest prędkość przepływu przez tętnicę środkową mózgu u dziecka, będąca wykładnikiem niedokrwistości.

Przyczyny konfliktu serologicznego

Do konfliktu serologicznego dochodzi w momencie immunizacji krwi matki. Następuje ona w sytuacji, kiedy krew matki ma kontakt z krwią o odmiennych antygenach, czyli specyficznych białkach znajdujących się na powierzchni komórek, m.in. erytrocytów. Dzięki nim układ odpornościowy kobiety wie, które komórki należą do organizmu, a które są obce. Aby doszło do takiej sytuacji, wystarczy 0,1-0,5 ml obcej antygenowo krwi.

Rzadko kiedy jednak do takiej immunizacji dochodzi w przypadku pierwszej ciąży, gdyż bariera łożyskowa jest bardzo szczelna, a do mieszania się krwi matczynej oraz dziecka dochodzi z reguły dopiero przy porodzie. Z tego też powodu do konfliktu serologicznego może dojść dopiero w drugiej ciąży, jednak zarówno w pierwszej, jak i drugiej ciąży płód musi być Rh-dodatni.  

Na czym polega konflikt serologiczny?

Wiele kobiet niezwiązanych na co dzień z medycyną zastanawia się, na czym polega konflikt serologiczny. Jest to sytuacja, w której na skutek niezgodności w zakresie antygenów znajdujących się na krwinkach czerwonych matki i płodu dochodzi do produkcji matczynych przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom na krwinkach dziecka. Po kontakcie układ immunologiczny kobiety zaczyna wytwarzać przeciwciała skierowane przeciwko danym antygenom, w tym przypadku przeciwko antygenowi definiującego grupę krwi jako Rh+ lub Rh-, którym jest antygen D.

Konflikt serologiczny – skutki dla dziecka

Nieleczony konflikt serologiczny prowadzi przede wszystkim do nasilonej hemolizy w organizmie dziecka, czyli do przyspieszonego niszczenia krwinek czerwonych. Skutkuje to postępującą niedokrwistością płodu, niedotlenieniem wewnątrzmacicznym, uszkodzeniem tkanek i narządów, obrzękiem płodu, a ostatecznie – zgonem wewnątrzmacicznym.

Aby zapobiec konfliktowi serologicznemu, konieczna jest jego profilaktyka polegająca na podaniu swoistej immunoglobuliny pomiędzy 28. a 30. tygodniem ciąży w przypadku, kiedy:

• kobieta jest Rh-ujemna,
• brak jest przeciwciał w surowicy ciężarnej,
• płód jest Rh-dodatni.

Aby ocenić obecność przeciwciał anty-D, wykonywany jest pośredni test antyglobulinowy (PTA). Badany jest on w każdym trymestrze, jeżeli kobieta jest Rh-ujemna oraz nie wykrywa się obecności przeciwciał. Do immunizacji kobiety może dojść również w przypadku poronienia naturalnego lub sztucznego. Elementem profilaktyki jest zatem podanie immunoglobuliny nie tylko po porodzie, ale także po poronieniu.