Embriopatia – charakterystyka, przyczyny, leczenie

Embriopatia to zaburzenie rozwoju zarodka mające miejsce w okresie tzw. embriogenezy. Ma ona miejsce pomiędzy 18. dniem ciąży a 8. tygodniem jej trwania. W tym czasie kształtują się zawiązki wszystkich narządów oraz układów, powstaje połączenie matczyno-płodowe, łożysko uzyskuje swoją docelową formę. 

W przypadku zadziałania szkodliwego czynnika uszkodzone zostają najczęściej struktury serca wraz z naczyniami krwionośnymi, a także ośrodkowy układ nerwowy, gdzie anomalie określane są jako dysrafie. Momentem, w którym ryzyko nieprawidłowej embriogenezy jest największe, jest okres pomiędzy 4. a 8. tygodniem życia płodowego.

Proces embriogenezy jest skomplikowany, dlatego też istnieje wiele czynników, które mogą go zakłócić. Niektóre przyczyny embriopatii poznane zostały bardzo dobrze.

• Działanie toksyn – np. spożywanie alkoholu w ciąży.
• Działanie leków – np. przyjmowanie w trakcie ciąży talidomidu lub fenytoiny (są to leki przeciwpadaczkowe), leków z grup inhibitorów konwertazy angiotensyny lub pochodnych warfaryny.
• Zakażenia wirusowe – szczególny wpływ mają patogeny z grupy TORCH (toksoplazmoza, różyczka, ospa wietrzna, cytomegalia, wirus opryszczki oraz inne).

Warto jednak podkreślić, że przyczyny wystąpienia niektórych embriopatii pozostają nieznane, a lista potencjalnie szkodliwych czynników jest na bieżąco aktualizowana.

Zaburzenia rozwojowe wywoływane są przez toksyczne działanie czynników zewnętrznych lub patogenów. Z tego względu to najczęściej w oparciu o przyczynę specjaliści wyróżniają różne rodzaje embriopatii. Warto jednak podkreślić, że wady wrodzone mogą być powodowane przez więcej niż jeden określony czynnik, dlatego podział ten nie występuje w oficjalnym piśmiennictwie. Można jednak niekiedy natknąć się w nomenklaturze medycznej na określenia takie, jak: embriopatia hydantoinowa, wywołana przez fenytoinę, warfarynowa, wywołana przez stosowanie warfaryny, wirusowa, spowodowana wcześniej wymienionymi patogenami, czy też weneryczna, spowodowana przez kiłę wrodzoną.

Embriopatia jest nieodwracalnym zaburzeniem formowania się narządów oraz układów u płodu. Z tego względu nie ma skutecznego leczenia, które mogłoby odwracać skutki zadziałania danego patogenu na płód. 

Nie oznacza to jednak, że w tej kwestii medycyna pozostaje bezradna. Kluczową rolę odgrywają również badania prenatalne, które mają za zadanie wykryć potencjalne nieprawidłowości w budowie płodu jeszcze w trakcie ciąży. 

Pozwala to na odpowiednie przygotowanie się do porodu, wybranie szpitala o wysokiej referencyjności i z odpowiednim zapleczem neonatologicznym. Umożliwia również lekarzom zaplanowanie dalszego leczenia, np. przeprowadzenia operacji kardiochirurgicznej w pierwszych dniach życia dziecka czy też włączenie od razu po porodzie odpowiednich leków ratujących życie.

Choć wiele czynników powodujących wrodzone wady u dzieci zostało opisanych i zidentyfikowanych, to nadal istnieje wiele embriopatii, które trudno powiązać z substancją bądź konkretnym patogenem. Z tego względu zapobieganie embriopatii ogranicza się do działań mających na celu uniknięcie potencjalnych czynników wywołujących wady u dzieci. Należą do nich m.in.:

• Całkowite zaprzestanie picia alkoholu oraz palenia papierosów.
• Zmiana niektórych leków przyjmowanych na stałe na zamienniki bezpieczne dla kobiet w ciąży.
• Unikanie kontaktu z osobami zakażonymi opryszczką wargową.
• Niespożywanie surowego mięsa oraz nieumytych owoców i warzyw.
• Ograniczenie kontaktu z kotami, które mogą być źródłem zakaźnych form toksoplazmozy.
• Wykonywanie badań w trakcie ciąży w kierunku HIV oraz kiły, a w przypadku stwierdzenia choroby włączenie odpowiedniego leczenia.