Dlaczego badania tarczycy w ciąży są tak ważne?

TSH, czyli tyreotropina, jest hormonem wytwarzanym w przednim płacie przysadki. TSH odpowiada za uwalnianie hormonów tarczycy–trójjodotyroniny (F3) oraz tyroksyny (F4). Jeśli ich stężenie spada, zwiększa się uwalnianie tyreotropiny (TSH) do krążenia. Dzięki tej zależności można kontrolować  prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Co ciekawe, wydzielanie TSH w I trymestrze ciąży może być fizjologicznie zmniejszone, ponieważ gonadotropina kosmówkowa ma taką samą budowę i to ona może dodatkowo pobudzać receptory tarczycy, w efekcie czego stężenie TSH spadnie. 

TSH w ciąży nie powinno być jednak jedynym badanym parametrem tarczycy. Poza nim wykonuje się również badanie stężeń fT3 i fT4, a także różnego rodzaju przeciwciał. Dla diagnozy ważne są również ewentualne objawy kliniczne, które prezentuje kobieta ciężarna.

Badania parametrów tarczycy w ciąży, m.in. stężenia TSH, umożliwiają rozpoznanie lub wykluczenie choroby tarczycy takiej, jak jej niedoczynność lub nadczynność. To zaś pozwala na wdrożenie leczenia i zapobieganie powikłaniom ciąży takim, jak:

• poród przedwczesny,
• mniejsza masa urodzeniowa dziecka,
• przedwczesne oddzielanie się łożyska, 
• wzrost liczby wad wrodzonych,
• niedostateczny rozwój układu nerwowego dziecka.

Zalecenia specjalistów mówią, aby badania tarczycy, m.in. TSH, wykonała każda kobieta starająca się o dziecko (w okresie prekoncepcyjnym) lub będąca w pierwszych tygodniach ciąży. To pozwoli odpowiednio wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości, które mogłyby być negatywne skutki dla rozwoju dziecka. Przez pierwsze 12 tygodni życia płodowego to tarczyca matki jest bowiem źródłem hormonów dla dziecka.

Wyniki badań laboratoryjnych w ciąży, w tym wyniki badań tarczycy, powinny zostać ocenione przez lekarza ginekologa lub endokrynologa. Odniesie je on do ewentualnych objawów kobiety ciężarnej i wdroży, jeśli będzie to konieczne, bezpieczne dla przebiegu ciąży leczenie. Jeśli wyniki badań tarczycy w ciąży będą nieprawidłowe, specjalista może zlecić również wykonanie dodatkowych badań takich, jak: USG tarczycy, stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) oraz przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG).

Normy TSH w ciąży

Według najnowszych Zaleceń Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego z 2021 roku normy TSH wynoszą:

I trymestr: 0,009–3,18 mIU/l,

II trymestr: 0,05–3,44mIU/l, 

III trymestr: 0,11–3,53 mIU/l. 

Najczęściej leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży podejmuje się, gdy stężenie TSH przekroczy wartości 2,5 mIU/l w I. trymestrze i 3 mIU/l w kolejnych. 

Za niskie wyniki tarczycy w ciąży

Zbyt niski poziom TSH we krwi kobiety ciężarnej i podwyższona wartość stężenia fT4 (wolnej tyroksyny) może być wskazaniem do rozpoznania nadczynności tarczycy. Najczęściej spowodowana jest ona Chorobą Gravesa-Basedowa. Należy pamiętać, że przeciwciała w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa przechodzą przez łożysko i wzrasta wtedy ryzyko tyreotoksykozy u płodu i noworodka.

Za wysokie wyniki badania tarczycy w ciąży

Jeśli poziom TSH jest podwyższony, a stężenie fT4 obniżone – mamy do czynienia z niedoczynnością tarczycy. Zdarza się też, że TSH jest wysokie, a wolna tyroksyna pozostaje w normie. Stan ten określany jest jako subkliniczna niedoczynność tarczycy.

Aby zmniejszyć ryzyko chorób tarczycy, m.in. niedoczynności, każda kobieta ciężarna powinna suplementować jod. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca suplementację jodu u wszystkich ciężarnych bez chorób tarczycy w dawce 150-200 mcg/dobę, a przypadku chorób tarczycy dawka powinna zostać ustalona adekwatnie do stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych. 

Jeśli kobieta ma zdiagnozowaną chorobę tarczycy w ciąży, powinna stosować się do zaleceń oraz przyjmować regularnie przepisane leki. Istnieje bowiem bardzo duże prawdopodobieństwo, że dobrze kontrolowana choroba tarczycy nie doprowadzi do powikłań w ciąży ani zaburzeń rozwoju u dziecka.