Czy leczenie zębów w ciąży jest bezpieczne?

Kobiety po urodzeniu dziecka często się skarżą, że „przez ciążę mają problemy z zębami”. Specjaliści sprzeciwiają się takiej narracji, sugeruje ona bowiem, iż to ciąża doprowadziła uzębienie do gorszego stanu. Nie oznacza to oczywiście, że odmienny stan kobiety nie ma żadnego wpływu na pojawienie się próchnicy czy krwawiące dziąsła, jednak problem często leży gdzieś indziej. 

W ciele kobiety w czasie ciąży zachodzi wiele zmian i nie omijają one jamy ustnej. Nieprawdą jest jednak, że powodem problemów z zębami jest „dziecko, które zabiera matce potrzebne składniki mineralne” (np. wapń). Źródeł kłopotów jest kilka i nie należy ich szukać w brzuchu. Kluczowe są tutaj hormony. To one sprawiają, że ciężarne skarżą się na krwawiące i bolesne dziąsła. Ponadto zmienia się skład chemiczny śliny i spada jej pH, co może sprzyjać pojawieniu się próchnicy – podobnie jak podjadanie i niemycie zębów po posiłkach. Okazuje się bowiem, że z powodu osłabienia czy kiepskiego samopoczucia kobietom w ciąży częściej zdarza się „odpuścić” szczotkowanie lub robić to niedokładnie (np. przez ból dziąseł).

Warto również wspomnieć o mdłościach i wymiotach, które zakwaszają jamę ustną i sprzyjają niszczeniu szkliwa. Właśnie dlatego po wymiotach dobrze wypłukać usta, a zęby umyć dopiero po 30-45 minutach. Szczotkując je od razu po torsjach, dodatkowo zaszkodzimy naszemu uzębieniu.

Problemy z zębami w ciąży wynikają bardzo często z „błędnego koła”. Pojawia się dolegliwość, więc myjemy zęby rzadziej lub mniej dokładnie. To sprawia, iż problem się pogłębia, nie idziemy jednak do dentysty lub stomatologa, ponieważ usłyszałyśmy opinię, że w ciąży nie można leczyć zębów. A tymczasem przy zachowaniu higieny i prawidłowej pielęgnacji stan zębów nie pogarsza się w czasie ciąży.

– Niekorzystny wpływ na stan zdrowia jamy ustnej może mieć zmiana nawyków żywieniowych podczas ciąży, często związana ze wzrostem spożycia węglowodanów, zwiększeniem częstotliwości posiłków i podjadaniem pomiędzy głównymi posiłkami oraz występujące u niektórych pacjentek w I trymestrze: niestrawność, nudności i wymioty. Wzrost stężenia hormonów płciowych we krwi i zmiany w wydzielaniu śliny oraz w składzie płynu dziąsłowego wpływają na odkładanie się płytki bakteryjnej i na stan przyzębia. Zrównoważona dieta wpływa na kształtowanie przyszłych nawyków żywieniowych dziecka, ponieważ według literatury w czwartym miesiącu życia płodowego zaczynają rozwijać się receptory smakowe płodu. Duże spożycie słodyczy w tym okresie przez matkę może w przyszłości zwiększyć skłonność dziecka do spożywania słodkich pokarmów – wskazuje lek. dent. Magdalena Kukurba-Setkowicz, stomatolog dziecięcy, członkini grupy roboczej ACFF ds. higieny jamy ustnej w zaleceniach „Opieka stomatologiczna w czasie ciąży”.

Zawsze jest dobry moment na wizytę kontrolną w gabinecie stomatologicznym i wykonanie badań profilaktycznych. Najlepiej umówić się już w pierwszych tygodniach ciąży i porozmawiać o zaleceniach, a być może wykryć próchnicę lub inne nieprawidłowości, które im szybciej będą leczone, tym mniej okażą się uciążliwe. Przyszłym mamom zaleca się trzy takie wizyty przed porodem. I naprawdę nie ma powodu do niepokoju – wcześniejsze wykrycie ewentualnych zmian w jamie ustnej zapobiega rozwinięciu się stanów zapalnych, które mogą negatywnie wpływać na matkę i dziecko.

Na profilaktykę jest zawsze dobry moment, ale powszechnie uznaje się, że na leczenie zębów najlepszy jest II trymestr – każda ciężarna powinna udać się w tym okresie do gabinetu, żeby sprawdzić, czy nie dzieje się nic, co mogłoby spowodować komplikacje w III trymestrze. Wtedy też jest najlepszy czas na zabiegi, ponieważ na późniejszym etapie przyszłej mamie może być trudno długo przebywać w pozycji leżącej.

Warto zapamiętać, że infekcje w jamie ustnej mają wpływ nie tylko na zdrowie mamy, ale i płodu. Nieleczone dolegliwości mogą doprowadzić do poważnych komplikacji. Dlatego warto pilnować wizyt kontrolnych, a w przypadku bólu niezwłocznie zgłosić się do specjalisty, który zdiagnozuje źródło problemu.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lekarz określi sposób leczenia lub pielęgnacji. Mogą to być higienizacja zębów (usuwanie kamienia i polerowanie), leczenie próchnicy (wskazane jest na każdym etapie ciąży, ponieważ ubytki próchnicze zwiększają ryzyko porodu przedwczesnego), a niekiedy nawet leczenie kanałowe. Ponadto pacjentka może zdecydować się na zabiegi w znieczuleniu, musi jednak wcześniej poinformować stomatologa o swoim stanie – zalecane są środki z artykainą, unika się natomiast tych z substancjami obkurczającymi naczynia krwionośne (adrenalina, noradrenalina) i stosuje się raczej mniejsze dawki. Warto dodać, że należy unikać znieczulenia w I trymestrze, gdy płód rozwija się najszybciej.

Kobieta w ciąży może również przejść zabieg zatrucia zęba (jest to w pełni bezpieczne) i przyjmować leki przeciwbólowe. Najlepsze są te zawierające paracetamol. W sprawie innych leków powinno się zasięgnąć opinii lekarza, żeby nie zaszkodzić sobie i rozwijającemu się płodowi. Podobnie jest w przypadku antybiotyków – te można stosować jedynie pod kontrolą specjalisty. Może się zdarzyć, że stomatolog uzna za konieczne przepisanie tego rodzaju leków ciężarnej. Wtedy najczęściej jest to amoksycylina.

Nie, leczenie zębów w ciąży jest bezpieczne. Stomatolog, poinformowany o stanie pacjentki, na pewno nie zdecyduje się na metodę, która mogłaby zaszkodzić kobiecie ciężarnej lub płodowi. Dlatego zawsze lepiej się skonsultować ze specjalistą niż samodzielnie walczyć z bólem lub chorobą. Leczenie zębów w ciąży jest możliwe, zalecane, a często nawet konieczne.

Leczenie zębów u kobiety w ciąży przebiega inaczej niż u innych pacjentów. Stomatolog musi być poinformowany o stanie pacjentki i jej kondycji, żeby mógł dobrać jak najskuteczniejsze i najbezpieczniejsze metody.

• Protetyka

W ciąży należy unikać zabiegów z zakresu protetyki (głównie z powodu opuchniętych i krwawiących dziąseł), a także wybielania i fluoryzacji (ze stomatologią estetyczną warto poczekać do czasu zakończenia karmienia piersią, ponieważ nieznany jest wpływ niektórych używanych substancji na płód i niemowlę). Wśród mam wątpliwości wzbudzają badania rentgenowskie – w istocie, nie są one zalecane kobietom w ciąży i lepiej ich unikać. Zdarza się jednak, że z powodu złego stanu zdrowia wykonanie zdjęcia RTG zęba będzie konieczne. W takim przypadku stomatolog konsultuje się z pacjentką i jej lekarzem prowadzącym, a przy zachowaniu najwyższej ostrożności i użyciu niskiej dawki promieniowania może jednorazowo wykonać takie badanie. 

• Ekstrakcja 

Kolejnym zabiegiem dentystycznym, którego lepiej unikać w ciąży, jest usunięcie zęba – nie jest to zalecane szczególnie w I trymestrze, ponieważ istnieje zbyt wysokie ryzyko krwotoku. Oczywiście może się zdarzyć, że ekstrakcja będzie konieczna, ponieważ pozostawienie zęba jest większym niebezpieczeństwem niż jego usunięcie. W takim przypadku, podobnie jak przy leczeniu kanałowym, zaleca się wykonanie zabiegu po I trymestrze, żeby wyeliminować rozprzestrzenianie się infekcji.

– Zakres stomatologicznych zabiegów profilaktyczno-leczniczych dla przyszłych matek powinien obejmować: profesjonalne usunięcie złogów nazębnych, przeprowadzenie niezbędnych ekstrakcji, leczenie ubytków próchnicowych wraz z ewentualnym leczeniem endodontycznym, a także wdrożenie programu profilaktycznego w zakresie zapobiegania próchnicy oraz chorobom dziąseł i przyzębia – podsumowuje prof. dr hab. med. Dorota Olczak-Kowalczyk, prodziekan Wydziału Lekarsko-Dentystycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, koordynatorka polskiego oddziału ACFF.