Cholesterol w ciąży – kiedy powinnaś go zbadać?

Badanie poziomu cholesterolu w ciąży nie jest obowiązkowe, ale istnieją przesłanki do wykonania w tym okresie profilu lipidowego. Dotyczy to przede wszystkim kobiet, które zaburzenia gospodarki lipidowej wykazywały już przed zajściem w ciążę albo które są genetycznie obciążone hipercholesterolemią.

Cholesterol w ciąży – jakie ma znaczenie

Na początek garść teorii. Cholesterol to lipid klasyfikowany jako alkohol steroidowy, który występuje w osoczu krwi oraz tkankach. Uczestniczy w wielu kluczowych procesach zdrowotnych i w organizmie pełni bardzo ważne funkcje. Jest prekursorem hormonów steroidowych, bierze udział w syntezie witaminy D3, buduje komórki nerwowe mózgu. Dlaczego więc mówi się o nim głównie w negatywnym kontekście? Cholesterol bowiem, mimo że pełni ważne funkcje biologiczne, ma swój udział w patogenezie chorób sercowo-naczyniowych. Dzieje się tak, gdy występuje w organizmie w nadmiarze.

Badaniem służącym oznaczeniu poziomu cholesterolu całkowitego, jego frakcji i trójglicerydów jest lipidogram (profil lipidowy). Nie jest to badanie wykonywane rutynowo u kobiet spodziewających się dziecka. – Cholesterol, jak i inne lipidy organizmu kobiety w ciąży, już od pierwszego trymestru ulegają podwyższeniu w sposób fizjologiczny. Cholesterol, który dzieli się na „dobry” (HDL) oraz „zły” (LDL), a także trójglicerydy rosną o ok. 10–20 proc. Dlatego w ciąży rzadko wykonywane są badania laboratoryjne mające na celu ocenić poziom cholesterolu i pozostałych lipidów, ponieważ wiemy, że ulegną one zwiększeniu – tłumaczy lek. med. Krzysztof Kucharski, ginekolog z Centrum Medycznego Damiana.

Cholesterol w ciąży – kiedy wykonać badanie?

Co nie znaczy, że każda ciężarna kobieta zwolniona jest z konieczności oznaczenia profilu lipidowego. – Cholesterol jest niezbędny do budowy nowych struktur dziecka, a także, jak wszystkie lipidy, stanowi magazyn energetyczny u kobiety. Łożysko, które w drugim trymestrze ciąży jest bardziej dojrzałe, również wymaga dużej ilości cholesterolu i lipidów czy trójglicerydów, nie tylko dlatego, że przekazuje je dziecku, ale także do produkcji hormonów (estrogenów, progesteronów). Pod tym kątem badane są kobiety, które przed ciążą miały zaburzenie gospodarki lipidowej czy rodzinne przypadki hiperlipidemii, czyli zespołu zaburzeń metabolicznych objawiających się podwyższonym poziomem cholesterolu bądź trójglicerydów we krwi – wyjaśnia lek. med. Krzysztof Kucharski.

Dlatego cholesterol w ciąży najczęściej bada się u kobiet, które:

• Mają znaczną nadwagę lub są otyłe.
• Prowadzą tryb życia odbiegający od wzorcowego (spożywają duże ilości tłuszczów nasyconych i wysokoprzetworzonej żywności, są nieaktywne fizycznie, palą papierosy).
• Miały nieprawidłowy lipidogram przed zajściem w ciążę.
• Chorują na nadciśnienie tętnicze.
• Cierpią na hipercholesterolemię rodzinną, która jest diagnozowaną w dzieciństwie, jednogenową postacią hipercholesterolemii pierwotnej.
• Mają w rodzinie przypadki chorób sercowo-naczyniowych.

Jeśli pacjentka będzie w grupie podwyższonego ryzyka, lekarz prowadzący ciążę skieruje ją na lipidogram. To ważne, bo – jak tłumaczy ginekolog lek. med. Krzysztof Kucharski – przy zaburzeniach metabolicznych w ciąży kobiety te mają większe skłonności do cukrzycy ciężarnych (cukrzycy ciążowej). A z tą nie ma żartów, stanowi bowiem ogromne zagrożenie zarówno dla rozwijającego się dziecka, jak i dla matki – u wielu kobiet, które zmagały się z cukrzycą ciężarnych, w ciągu kolejnych kilkunastu lat rozwija się cukrzyca typu 2. U dzieci matek, które chorowały na cukrzycę ciążową, mogą wystąpić wady rozwojowe, natomiast nieleczona cukrzyca ciężarnych może prowadzić u matki m.in. do zatrucia ciążowego, wielowodzia czy chorób układu moczowego (odmiedniczkowego zapalenia nerek, zapalenia dróg moczowych).

Lek. med. Krzysztof Kucharski: – Pacjentki, które mają zaburzony poziom lipidów jeszcze przed zajściem w ciążę, np. są otyłe lub mają udowodnioną chorobę związaną z magazynowaniem lipidów, zaczynamy diagnozować wcześniej – już w pierwszym trymestrze ciąży, w momencie, kiedy diagnozujemy cukrzycę ciężarnych.

Cholesterol w ciąży – jak utrzymać właściwy poziom

Jeśli spodziewasz się dziecka i nie jesteś w grupie ryzyka wiążącego się z koniecznością wykonywania profilu lipidowego, nie tylko możesz, ale wręcz powinnaś zadbać o to, by utrzymać poziom cholesterolu na właściwym poziomie. Osiągniesz to przede wszystkim zdrową, zbilansowaną dietą i aktywnością fizyczną – o tej drugiej porozmawiaj z lekarzem prowadzącym ciążę, zanim przystąpisz do ćwiczeń.

• Stosuj dietę różnorodną, uwzględniającą produkty bogate w składniki odżywcze (minerały, witaminy, antyoksydanty, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe).
• W pierwszym trymestrze spożywaj warzywa w ilości 400 g dziennie. W drugim i trzecim – ok. 500 g każdego dnia.
• Nie jedz surowego mięsa, serów pleśniowych ani surowych jajek.
• Unikaj nadmiernych ilości soli oraz cukru.
• Spożywaj produkty zbożowe z pełnego przemiału.
• Włącz do diety fermentowane produkty mleczne.
• Dwa razy w tygodniu jedną porcję produktów mięsnych zastąp porcją tłustej morskiej ryby.
• Ogranicz produkty bogate w tłuszcze zwierzęce i tzw. tłuszcze trans.
• Codziennie spożywaj 3 łyżki olejów roślinnych.
• Nie spożywaj fast foodów, żywności wysokoprzetworzonej i typu instant.
• Pij świeżo wyciskane soki owocowo-warzywne.
• Każdego dnia wypijaj ok. 2 l płynów.
• Ogranicz słodycze i słodzenie napojów.
• Ogranicz spożycie mocnej herbaty oraz kawy (możesz sobie pozwolić na filiżankę słabej kawy dziennie).
• Całkowicie zrezygnuj z alkoholu.
• Wybieraj żywność gotowaną na parze, duszoną, grillowaną, pieczoną w piekarniku.
• Wyklucz z diety: twarde margaryny, chipsy, zupy i sosy w proszku, wytwarzane przemysłowo ciasteczka, czekoladki, batoniki, tłustą śmietanę.

Zalecenia żywieniowe według Instytutu Żywności i Żywienia oraz Ministerstwa Zdrowia.