Próchnica u dwulatka – objawy, przebieg i leczenie

Próchnica jest chorobą zakaźną, która stosunkowo często występuje u dzieci – szacuje się, że dotyka ona aż 60 proc. maluchów w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Dane te jednak mogą być niedoszacowane, gdyż sporo rodziców bagatelizuje ten problem, myśląc, że ubytki w zębach mlecznych nie wymagają leczenia, gdyż zostaną one szybko zastąpione zębami stałymi. Jest to popularny mit, gdyż konsekwencje nieleczonej próchnicy mogą być bardzo poważne. Należy tu wymienić, chociażby wady zgryzu czy choroby jamy ustnej. 

Przyczyny występowania próchnicy u dziecka są złożone i wieloczynnikowe – choroba ta wynika najczęściej z jednoczesnego wpływu wielu determinantów. Podstawą jest nieodpowiednia i niewystarczająca higiena jamy ustnej – małe dzieci często nie lubią myć zębów, robią to niedokładnie lub w o ogóle o tym zapominają, a rodzice nie kładą na to zbyt dużego nacisku. Dodatkowo panuje błędne przekonanie, że u niemowląt i małych dzieci (dwu- i trzylatków) nie trzeba w ogóle myć zębów. Jest to kolejny mit, który przyczynia się do rozpowszechniania próchnicy u małych dzieci. O higienę jamy ustnej należy dbać już od wyżynania się pierwszych zębów. 

Częstą przyczyną próchnicy u małych dzieci jest zbyt długie korzystanie ze smoczka i karmienie butelką – zwłaszcza nocą. Jest to bezpośrednio związane z procesem wydzielania śliny, która pełni funkcję ochronną. W nocy jest ono znacznie mniejsze, dlatego też pokarm dłużej zalega w jamie ustnej i stwarza sprzyjające środowisko do namnażania się bakterii. Co ciekawe, udowodniono, że karmienie piersią stwarza mniejsze ryzyko pojawienia się próchnicy u małych dzieci ze względu na to, że w mleku matki znajdują się dobroczynne drobnoustroje, które ograniczają rozrost bakterii. 

Pisząc o przyczynach próchnicy, nie należy zapominać również o diecie bogatej w cukry proste, które stanowią wręcz idealną pożywkę dla bakterii. Mowa tu przede wszystkim o: słodyczach, napojach dosładzanych czy nawet sokach owocowych. 

Oprócz tego dzieci mogą być genetycznie podatne na rozwój próchnicy ze względu na niewystarczające osłabienie tkanek zęba. Nie należy przy tym zapominać, że próchnica jest chorobą zakaźną i jeśli rodzice mają niewyleczone zęby, mogą w bardzo łatwy sposób przenieść ją na swoją pociechę, np. za sprawą kontaktu fizycznego (np. poprzez pocałunki) czy oblizywanie łyżeczki.

Próchnica powstaje na skutek demineralizacji szkliwa i może rozwinąć się nawet u niemowląt tuż po pojawieniu się pierwszych zębów mlecznych. Jej początkowa faza jest najczęściej bagatelizowana przez osoby dorosłe lub w ogóle niezauważana. To poważne uchybienie, gdyż nieleczona bardzo szybko postępuje, a chorobotwórcze drobnoustroje infekują inne zęby. 

Pierwszym objawem próchnicy jest lepki nalot o biało-żółtym zabarwieniu, który można jeszcze usunąć poprzez odpowiednią higienę jamy ustnej. Z czasem na „chorych” zębach pojawiają się smugi, które są wyraźnie oddzielone od zdrowego szkliwa. Wówczas próchnica wymaga już interwencji stomatologa. Jeśli tak się nie stanie, to kolejnym etapem jej rozwoju jest pojawienie się na zębach ciemnych ubytków, które są trudne do niezauważenia. Na tym etapie próchnicy może wystąpić stan zapalny, którego jednym z symptomów są dolegliwości bólowe.

W początkowej fazie rozwoju próchnica nie powoduje dolegliwości bólowych. Jednakże wraz z jej postępem i rozpowszechnianiem się na sąsiadujące zęby, może pojawić się stan zapalny, którego jednym z podstawowych symptomów jest ból. Występuje on wówczas, gdy drobnoustroje zajmują miazgę zębową, która jest centralnym punktem zęba. Bakterie niszczą naczynia krwionośne i nerwy, czego efektem jest ból. Na tym etapie stosunkowo często wdraża się leczenie kanałowe.

Jedyną skuteczną metodą zatrzymania próchnicy u dziecka jest leczenie stomatologiczne, którego przebieg uzależniony jest od stopnia zaawansowania choroby. Równie istotna jest jednak profilaktyka, która zapobiega dalszemu rozwojowi próchnicy i jej pojawieniu się w przyszłości. Podstawowym działaniem w tym obszarze jest higiena jamy ustnej, której najważniejszym punktem jest szczotkowanie zębów (przynajmniej dwa razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku) pastą z fluorem. Oprócz tego należy dążyć do eliminacji lub znacznego ograniczenia cukrów prostych w diecie dziecka oraz systematycznych wizyt u stomatologa.

Metoda leczenia próchnicy u dziecka – bez względu na wiek – uzależniona jest od jej stopnia zaawansowania. W przypadku gdy przyjmuje ona postać płytki nazębnej, to leczenie zwykle ogranicza się wyłącznie do zabiegu fluoryzacji, który jest całkowicie bezpieczny i można go wykonywać nawet u dwuletnich dzieci. Jednak gdy próchnica przybrała bardziej zaawansowaną formę, konieczne jest natychmiastowe wdrożenie leczenia stomatologicznego, które polega na usunięciu zainfekowanych części zęba i ich wypełnieniu plombą. Jeśli jest to niemożliwe, to lekarz stomatolog może podjąć decyzję o usunięciu chorego zęba. To stosunkowo częste rozwiązanie w przypadku zębów mlecznych, jednakże nie pozostaje ono bez wpływu na zgryz.