Retinol w ciąży – czy można go stosować?

Retinol stanowi podstawową formę witaminy A, charakteryzującą się najwyższą aktywnością. Co to znaczy? Termin „witamina A” wbrew pozorom nie opisuje pojedynczej substancji, a grupę aktywnych biologicznie związków wykazujących zbliżone właściwości. Są one zbiorczo nazywane retinoidami i zalicza się do nich retinol oraz jego naturalne i syntetyczne pochodne.

Retinol jest najczęściej stosowanym i najlepiej przebadanym retinoidem. Stanowi popularny składnik kosmetyków. Jego pochodne także znajdują zastosowanie w lecznictwie i kosmetyce – należy do nich chociażby wykorzystywana w lekach przeciwtrądzikowych izotretinoina.

Popularność retinolu jako składnika kosmetyków wynika przede wszystkim z jego potwierdzonego i dobrze udokumentowanego działania. Mechanizm działania tego związku został dokładnie poznany i nie ma złudzeń co do skuteczności jego działania.

Jak działa retinol?

• Wspomaga utrzymanie właściwego stanu naskórka poprzez regulację procesów złuszczania i wymiany zewnętrznych warstw komórek.
• Uczestniczy w procesach różnicowania i odnowy komórek, wzmacniając funkcje ochronne skóry i wspomagając gojenie ran.
• Jest silnym antyoksydantem, chroni skórę przed fotostarzeniem i szkodliwym działaniem promieniowania UV.
• Hamuje transport melaniny do keratynocytów, dzięki czemu niweluje przebarwienia
• Bierze udział w procesach odpornościowych.
• Jako składnik rodopsyny – światłoczułego barwnika w siatkówce oka – zapobiega kurzej ślepocie, osłabieniu zwrotu i wspiera leczenie wielu chorób oczu.

Witaminy powszechnie mogą się kojarzyć z substancjami bardzo bezpiecznymi dla zdrowia, które trudno przedawkować. Sytuacja ta nie dotyczy jednak witaminy A. Jej mechanizm działania wiąże się bowiem z ryzykiem wystąpienia poważnych działań niepożądanych, kiedy jest ona przyjmowana w zbyt dużych dawkach. 

Retinol jest też związkiem o udowodnionym działaniu embriotoksycznym i teratogennym – toksycznym dla zarodka i płodu. Wiąże się ono z bezpośrednim wpływem witaminy A na procesy podziału i różnicowania komórek – stosowanie jej w nadmiarze może prowadzić do wad rozwojowych płodu, w szczególności w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i układu sercowo-naczyniowego (embriopatia retinoidowa).

Doustne leki zawierające retinol lub jego pochodne (np. izotretinoinę) są więc bezwzględnie przeciwwskazane do stosowania w ciąży.

Choć największe ryzyko przedawkowania występuje przy stosowaniu doustnym, kosmetyki z retinolem w ciąży także są przeciwwskazane. Substancja ta wykazuje zdolność do przenikania przez skórę do krwioobiegu i chociaż przyjmowane w ten sposób dawki są znacznie niższe niż przy podaniu doustnym, brak jest jednoznacznego potwierdzenia bezpieczeństwa stosowania kosmetyków z retinolem w ciąży. 

W związku z udowodnionym silnym działaniem teratogennym zaleca się ograniczenie ryzyka do minimum i całkowite odstawienie kosmetyków z witaminą A na okres ciąży i karmienia piersią, a w przypadku planowanej ciąży także w okresie ją poprzedzającym.

Pomimo udowodnionej wysokiej skuteczności, retinol ma liczne przeciwwskazania, a ciąża stanowi jedno z najważniejszych. Jednak w tym czasie kobieca skóra wymaga szczególnej pielęgnacji. Czym zastąpić retinol w ciąży? 

Odkryciem ostatnich lat jest nazywany „roślinnym retinolem” bakuchiol – substancja naturalna otrzymywana z azjatyckiej rośliny bakuchi (Psoralea corylifolia). Wykazuje ona właściwości bardzo zbliżone do retinolu – niweluje przebarwienia, działa przeciwstarzeniowo, łagodzi i wspiera regenerację skóry – a przy tym jest też pozbawiona jego skutków ubocznych i przeciwwskazań. Może być bezpiecznie stosowana w ciąży, bez obaw o ryzyko zaszkodzenia dziecku lub wystąpienia podrażnień.