Szczepienie BCG – jakie są zalecenia?

BCG jest to nazwa szczepionki przeciwko gruźlicy. Szczepienie BCG (Bacillus Calmette-Guérin) jest najczęściej podawanym szczepieniem na świecie. Wykorzystywane jest w medycynie już od 1921 roku. Dzięki tej szczepionce śmiertelność noworodków zmniejszyła się z 25 proc. do 1 proc. Szczepionka BCG zawiera żywy, ale atenuowany podtyp prątków bydlęcych – podszczep brazylijski Moreau. Zaletą żywej szczepionki jest fakt, że po jednym jej podaniu w większości przypadków powstaje trwała odporność na chorobę i nie trzeba stosować kolejnych dawek. 

Szczepienie BCG chroni przed najcięższą postacią gruźlicy u niemowląt i dzieci, to znaczy gruźliczym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych oraz uogólnionym zakażeniem. Co ważne, szczepionka nie działa na wrodzone zakażenie, które mogło zostać nabyte w trakcie ciąży. Niejasne są doniesienia naukowe związane ze skutecznością szczepienia w zapobieganiu płucnej postaci gruźlicy.

Najmłodsze dzieci stanowią grupę ryzyka zachorowania na gruźlicę o ciężkim przebiegu. Z tego też powodu, zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, szczepieniu powinien podlegać każdy noworodek opuszczający oddział neonatologiczny po porodzie. Jeszcze jakiś czas temu panowała opinia, że należy zaszczepić niemowlę w pierwszej dobie życia, lecz niedawno wydłużono ten czas do całego pobytu na oddziale noworodkowym. Na chwilę obecną nie ma potrzeby powtarzania szczepienia po otrzymaniu jednej dawki.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami szczepionka BCG jest obowiązkowa (tym samym bezpłatna) dla wszystkich dzieci. Jeśli z jakichś powodów dziecko nie zostanie zaszczepione po porodzie, może bezpłatnie otrzymać szczepionkę do ukończenia 15. roku życia. 

Należy jednak pamiętać o istniejących (niewielu) przeciwwskazaniach do szczepienia BCG. Są to m.in. wrodzone zaburzenia odporności. Wskazaniem do odroczenia szczepienia jest także niska masa urodzeniowa dziecka. Wedle wytycznych należy zaczekać do osiągnięcia przez niemowlę masy co najmniej 2 kg. 

Szczepienie na gruźlicę jest obowiązkowe z uwagi na fakt, że choroba może rozwinąć się nawet rok po kontakcie z osobą chorą i mieć bardzo poważny przebieg, będący zagrożeniem dla zdrowia i życia dziecka. 

Dopóki roczne ryzyko zakażenia prątkiem gruźlicy nie spadnie poniżej 0,1 proc., szczepienie to będzie w Polsce obowiązkowe. Czynnikiem ryzyka są także imigranci z państw, w których nie ma powszechnego obowiązku szczepienia przeciwko gruźlicy.

Szczepienie BCG podawane jest najczęściej przez położną lub pielęgniarkę śródskórnie w 1/3 górnej części lewego ramienia dziecka. Charakterystycznym objawem prawidłowo wykonanego szczepienia jest pojawienie się bąbla w miejscu wkłucia, który po jakimś czasie zmienia się w owrzodzenie, a następnie pozostawia charakterystyczną, bladoróżową bliznę. W przeszłości blizna ta była mierzona, a w przypadku nieodpowiednich wymiarów konieczne było doszczepienie dziecka kolejną dawką. Obecnie jednak nie wykonuje się kontroli blizny z uwagi na fakt, że nawet u 5 proc. zaszczepionych blizna nie pojawia się. 

Szczepienie BCG bardzo rzadko powoduje niepożądane odczyny poszczepienne. Wśród nich najczęstszym, pojawiającym się u 1/2000 zaszczepionych, jest powiększenie węzłów chłonnych pachowych. U jednej osoby na milion zaś może dojść do uogólnionego rozsiewu prątków.