Bliźnięta jednojajowe a bliźnięta dwujajowe –jakie są różnice?

Ciąże bliźniacze można podzielić z uwagi na mechanizm powstawania. Wyróżniane na tej podstawie rodzaje ciąż bliźniaczych to:  

• Ciąża bliźniacza monozygotyczna – bliźnięta jednojajowe,
• Ciąża bliźniacza heterozygotyczna – bliźnięta dwujajowe.

Jak powstają bliźnięta jednojajowe i dwujajowe? Odpowiedzialne za to są zupełnie inne mechanizmy. Bliźnięta jednojajowe to efekt podziału jednej zapłodnionej komórki. Bliźnięta dwujajowe są skutkiem niejako dwóch ciąż naraz –dwie niezależne od siebie komórki jajowe zostają zapłodnione za pomocą dwóch różnych plemników. 

Z uwagi na liczbę worków owodniowych i łożysk ciąże bliźniacze można podzielić na:

• ciąża dwukosmówkowa dwuowodniowa– najbezpieczniejsza dla płodów, oznaczana skrótem 2k2o. Każde z bliźniąt ma osobny worek owodniowy i osobne łożysko. Mogą to być bliźnięta jednojajowe lub dwujajowe.
• Ciąża jednokosmówkowa dwuowodniowa–oznaczana jako 1k2o. Do dyspozycji bliźniąt jest wspólne łożysko, ale dwa worki płodowe. Ten typ ciąży bliźniaczej dotyczy wyłącznie bliźniąt jednojajowych. 
• Ciąża jednokosmówkowa jednoowodniowa– oznaczana w skrócie 1k1o.Jest to ciąża najwyższego ryzyka, gdyż bliźnięta dzielą worek owodniowy i łożysko. Ten typ ciąży bliźniaczej możliwy jest tylko w przypadku bliźniąt jednojajowych.

Bliźnięta jednojajowe stanowią około 1/4 wszystkich bliźniąt. Mają identyczny materiał genetyczny, ponieważ powstają z jednej komórki jajowej zapłodnionej przez jeden plemnik. Można uznać je za „naturalne klony”. W zależności od dnia podziału różna może być skala podobieństwa –im wcześniej zapłodniona komórka jajowa się podzieli, tym więcej różnic między parą bliźniąt. 

Bliźnięta jednojajowe mogą rozwijać się:

– w ciąży dwukosmówkowej dwuowodniowej, jeśli podział nastąpił do 4. dnia po zapłodnieniu;

– w ciąży jednokosmówkowej dwuowodniowej–w przypadku podziału między 4. a 7. dniem po zapłodnieniu;

– w ciąży jednokosmówkowej jednoowodniowej, jeśli do podziału dochodzi po 7. dniu od zapłodnienia.

Skrajnym przypadkiem bliźniąt jednojajowych są bliźnięta syjamskie. Jest to efekt podziału komórki jajowej później niż 13. dnia od zapłodnienia. 

Mając identyczne DNA, bliźnięta jednojajowe muszą być tej samej płci. Nie jest możliwe, aby chłopiec i dziewczynka byli bliźniętami jednojajowymi. 

Bliźnięta jednojajowe, mając taki sam genom, mają zwykle – nomen omen –bliźniaczo podobne zainteresowania, gust, preferencje smakowe itd. Zauważono to również w przypadku bliźniąt, które rozdzielono po narodzinach, a więc rozwijały się i dorastały niezależnie od siebie. 

Bliźnięta jednojajowe mogą mieć cechy różniące. Uważa się, że kształt pępka jest inny u każdego, ponieważ nie da się identycznie zawiązać pępowiny, a później inaczej może przebiegać proces gojenia. Linie papilarne bliźniąt jednojajowych, choć bardzo podobne, różnią się w drobnych szczegółach. Potwierdzają to specjaliści daktyloskopii. 

Nie jest znany mechanizm powstawania ciąż mnogich jednojajowych. Skłonność do takich ciąż nie jest cechą dziedziczną. – Na świecie odnotowano tylko dwa przypadki tak zwanych bliźniaków »pół identycznych«, czyli teoretycznie jednojajowych, ale różnych płci. Są bliźniakami z jednej komórki jajowej zapłodnionej dwoma plemnikami. Jest to jednak bardzo rzadki przypadek, ponieważ zwykle, gdy dwa plemniki wnikają do jednej komórki jajowej, powstaje jeden triploidalny płód, co jest bardzo poważną wadą. Zwykle taka ciąża obumiera lub dziecko umiera zaraz po urodzeniu, ponieważ ma wiele wad letalnych. – wyjaśnia Anna Jankowska, opiekunka medyczna.

Bliźnięta dwujajowe są częstszym przypadkiem ciąży mnogiej. To około 75 proc. ciąż bliźniaczych. Inaczej określa się je mianem dwojaczków. Czym różnią się bliźnięta dwujajowe od jednojajowych? W sensie genetycznym jest to zwykłe rodzeństwo. 

Mimo że nie są identyczne, bliźnięta dwujajowe również są związane szczególną więzią. Bliźnięta dwujajowe nie mogą się dotykać bezpośrednio, jak bliźnięta rozwijające się w jednym worku owodniowym. Jednak bliźnięta dwujajowe odczuwają obecność i ruchy brata lub siostry jeszcze przed narodzinami. Ponadto urodzone w tym samym czasie, będąc dokładnie w tym samym wieku i przez pierwsze lata praktycznie nierozłącznie, bliźnięta dwujajowe są sobie niesamowicie bliskie w sensie emocjonalnym.

Fizycznie bliźnięta dwujajowe pozostają jednak dwiema osobami z odrębnymi genami, co oznacza, że mogą mieć inny wygląd, wzrost, charakter, zachowania, gust, preferencje żywieniowe itd. 

Bliźnięta dwujajowe rozwijają się zawsze w ciąży dwukosmówkowej dwuowodniowej. Mogą być tej samej lub różnej płci. Ciąża bliźniacza dwujajowa powstaje wskutek zapłodnienia dwóch komórek jajowych dwoma plemnikami. Skłonność do uwalniania więcej niż jednej komórki jajowej jest zapisana w genach, przez co może być dziedziczona. 

– Co ciekawe, bliźnięta dwujajowe mogą mieć nawet różnych ojców. Jeśli kobieta uwalnia komórki jajowe w pewnych odstępach czasu i ma kilka stosunków z różnymi mężczyznami w podobnych odstępach czasu, możliwe jest, że każda komórka jest zapładniana przez kogoś innego. Na świecie udokumentowano kilka takich przypadków, był też głośny przypadek w Polsce. Sytuacja dotyczyła pary, która rozwiodła się, gdy kobieta była w ciąży. Jako ojciec dzieci wskazany był nowy partner tej kobiety. Jednak polskie prawo przyznaje ojcostwo formalnemu mężowi. Dlatego konieczne były testy genetyczne, aby potwierdzić ojcostwo innego pana. Ale koniec sprawy był jeszcze bardziej zaskakujący, ponieważ okazało się, że jedno z dzieci to dziecko tego prawie byłego męża, a drugie to dziecko nowego partnera. – dodaje opiekunka medyczna Anna Jankowska.

Każda ciąża mnoga jest ciążą wysokiego ryzyka. Najtrudniejsze są ciąże jednokosmówkowe jednoowodniowe. Jednak również ciąże dwuowodniowe dwukosmówkowe, teoretycznie najbezpieczniejsze dla płodów spośród ciąż bliźniaczych, wymagają szczególnej opieki specjalistów. 

Najczęstsze zagrożenia w ciąży bliźniaczej to:

• anemia ciężarnych;
• większe ryzyko cholestazy ciążowej;
• ryzyko poronienia;
• ryzyko porodu przedwczesnego – średni czas trwania ciąży pojedynczej to 39 tygodni, a ciąży mnogiej – 35 tygodni;
• zwiększone ryzyko wewnątrzmacicznego zgonu jednego lub obydwu płodów;
• ryzyko zespołu przetaczania lub zespołu podkradania w przypadku ciąż ze wspólnym łożyskiem;
• konieczność wykonania cesarskiego cięcia, żeby zminimalizować powikłania okołoporodowe i zagrożenie życia i zdrowia bliźniąt (szczególnie drugiego bliźniaka);
• wcześniactwo bliźniąt i związane z tym trudności i powikłania;
• gorsze samopoczucie ciężarnej, bardziej nasilone dolegliwości, częstsza konieczność hospitalizacji.

Spodziewając się bliźniąt, należy częściej niż w pojedynczej ciąży odbywać wizyty u ginekologa i wykonywać badania – zarówno te monitorujące stan zdrowia matki, jak i te sprawdzające dobrostan płodów. Pod dobrą opieką nawet ciąża podwyższonego ryzyka może zakończyć się szczęśliwym rozwiązaniem. 

Współczesna medycyna może zapewnić prawidłowy przebieg ciąży bliźniaczej, a nawet trojaczej i bardziej licznej. Dzięki rozwojowi neonatologii wcześniaki urodzone nawet już w 23. tygodniu ciąży mają szanse na przeżycie. Odpowiednie wsparcie w okresie noworodkowym pozwala wcześniakom w ciągu kilku lat dogonić rozwojowo i rozmiarowo „terminowych” rówieśników.  

Dlatego wiedząc, że spodziewasz się bliźniąt, nie lekceważ zagrożeń ciąży mnogiej, ale też nie zamartwiaj się na zapas. Wykorzystaj dobrze czas ciąży, aby odpoczywać i zbierać siły przed podwójnym rodzicielstwem, które bywa prawdziwym wyzwaniem.