Białko w moczu w ciąży –co oznacza? Jak można leczyć?

Białkomocz możemy podzielić w zależności od ilości wydalanego białka. Wyróżniamy:

• Białkomocz fizjologiczny – z moczem tracone jest nie więcej niż 150 mg białka na dobę. Występuje on np. po intensywnym wysiłku fizycznym.
• Białkomocz patologiczny – wraz z moczem wydalane jest więcej niż 300 mg białka w ciągu doby. Jeżeli wydalane jest więcej niż 3,5 g białka przez 24 godziny mówimy o tzw. białkomoczu nerczycowym.

W przypadku typowego badania ogólnego moczu, gdzie laboratorium dysponuje jedynie jedną porcją moczu, białko nie powinno występować wcale.

W zdrowej nerce białko nie dostaje się do moczu, dlatego też nie jest wykrywane podczas badania ogólnego. Są jednak sytuacje, kiedy bariera zabezpieczająca białko przed wniknięciem do moczu zostaje uszkodzona, jego wychwyt w nerce zostaje zaburzony lub ilość białka w organizmie jest zbyt duża. W takich sytuacjach może ono zostać wykryte nie tylko podczas dobowej zbiórki moczu, ale także podczas badania pojedynczej próbki. 

Najbardziej prawdopodobną przyczyną białkomoczu w ciąży jest stan przedrzucawkowy. Jest to sytuacja, w której u kobiety ciężarnej wykrywane jest nadciśnienie tętnicze, czyli wartości przekraczające 140/90 mmHg współwystępujące właśnie m.in. z białkomoczem przekraczającym 300 mg na dobę. Bardzo ważnym kryterium jest też czas wykrycia nadciśnienia tętniczego. Aby stwierdzić stan przedrzucawkowy, nadciśnienie tętnicze musi pojawić się u kobiety bez przewlekłego nadciśnienia po 20. tygodniu ciąży oraz ustąpić do sześciu tygodni po porodzie. Może być on również stwierdzony, jeżeli białkomocz pojawił się przed 20. tygodniem ciąży w przypadku kobiet ze stwierdzonym przed ciążą przewlekłym nadciśnieniem tętniczym. 

Stan przedrzucawkowy, nazywany także preeklampsją, jest niebezpiecznym powikłaniem ciąży. Choć statystyki mówią, że może dotyczyć nawet 10 proc. wszystkich ciąż, jego przyczyna nie została do tej pory jednoznacznie wyjaśniona. Najbardziej prawdopodobną przyczyną wystąpienia nadciśnienia tętniczego oraz białkomoczu jest uogólniony skurcz naczyń krwionośnych, spowodowany przez nieprawidłową budowę łożyska we wcześniejszych tygodniach ciąży. 

Niekiedy zdarza się, że białko w moczu stwierdzane jest w trakcie trwania ciąży, ale białkomocz trwa od dłuższego czasu i nie jest spowodowany bezpośrednio ciążą. Z reguły obecność białka świadczy o uszkodzeniu i chorobie nerek, a ono samo ma bardzo szkodliwy wpływ na ten narząd. Białkomocz może też niekiedy mieć charakter przejściowy. Zjawisko takie może być związane z gorączką, nadmiernym wysiłkiem fizycznym czy też zbyt długim przebywaniem w pozycji stojącej. Zawsze jednak w takich sytuacjach ma charakter przejściowy. 

Obecność białka w moczu może także stanowić powikłanie chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca czy przewlekłe nadciśnienie tętnicze.

Stan przedrzucawkowy stanowi potencjalne zagrożenie dla ciąży oraz kobiety. U nawet 75 proc. ciężarnych z tym powikłaniem stwierdza się zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby, co może objawiać się m.in. obrzękiem czy też uszkodzeniem komórek wątrobowych. Co więcej, nieprawidłowości można stwierdzić także w ośrodkowym układzie nerwowym, a szczególnie w tętnicach, gdzie mogą wystąpić zakrzepy oraz nacieki zapalne. 

Incydentalnie u przyszłej mamy może także dojść do niewydolności nerek, rozwarstwienia aorty, wystąpienia zespołu HEELP lub rozwinięcia się rzucawki, czyli groźnego powikłania przebiegającego z drgawkami oraz charakteryzującego się wysoką śmiertelnością wśród ciężarnych. Powikłaniami stanu przedrzucawkowego u płodu mogą być: wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania, przedwczesne oddzielenie łożyska, a w skrajnych przypadkach zgon wewnątrzmaciczny. 

Jeżeli białkomocz związany jest z przewlekłą lub ostrą chorobą nerek niezwiązaną z ciążą, potencjalne powikłania są inne. Jest to jednak temat niezwykle szeroki, którego omówienie zdecydowanie wykracza poza ramy tego artykułu.

Według rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej ciężarna powinna wykonywać badanie ogólne moczu raz w miesiącu. Jest to kluczowe, aby wykryć na wczesnym etapie obecność białka w moczu. Pomimo starań specjalistów na całym świecie, jedynym skutecznym leczeniem stanu przedrzucawkowego jest ukończenie ciąży. Z tego powodu, w momencie stwierdzenia białkomoczu oraz nadciśnienia, ciężarna najczęściej kierowana jest do szpitala, gdzie przebywa do momentu porodu. Jej stan jest na bieżąco monitorowany, co pozwala na szybkie ukończenie ciąży w momencie pogorszenia stanu kobiety czy też dziecka. Ciążę u kobiet w stanie przedrzucawkowym z reguły kończy się po 37. tygodniu ciąży. 

Wczesne wykrycie białka w moczu u ciężarnej pozwala na wdrożenie odpowiedniego postępowania i tym samym zapobieganie poważnym powikłaniom u płodu oraz u matki.