Rumień zakaźny u dzieci – objawy i leczenie piątej choroby

Rumień zakaźny jest łagodną chorobą wirusową wieku dziecięcego wywoływaną przez parwowirusa B19. Wirus ten często powoduje małe ogniska epidemiczne w grupach przedszkolnych, szkole czy obozach i koloniach.

Zakażenie przenoszone jest głównie drogą kropelkową, a jego zakaźność największa jest przed pojawieniem się wysypki. Poza tym, rzadziej, może dojść do szerzenia się choroby przez przetoczenie krwi lub produktów krwiopochodnych. Co ciekawe, źródłem zakażenia jest nie tylko chore dziecko, ale też osoba przechodząca chorobę bezobjawowo. 

Z racji ryzyka, jakie niesie przechorowanie rumienia zakaźnego w czasie ciąży i przeniesienia choroby na rozwijający się płód, przyszłe mamy powinny unikać zbiorowisk i przebywania wśród dużych grup dzieci. 

Inna nazwa – choroba piąta – wynika z faktu, że w przeszłości dodano ją do znanych wcześniej czterech chorób przebiegających z podobną wysypką: odry, płonicy, różyczki oraz choroby Dukesa. „Choroba spoliczkowanego dziecka” zaś to nazwa związana z charakterystycznym objawem, który występuje na twarzy chorego maluszka.

U około 1/5 osób zakażonych choroba przebiega bezobjawowo. Charakterystycznym objawem rumienia zakaźnego jest obustronny rumień na policzkach i zblednięcie skóry wokół warg. W ciągu kilku dni girlandowate, plamiste zmiany skórne pojawiają się też na kończynach i tułowiu. Zazwyczaj jednak zmiany nie lokalizują się na dłoniach i stopach. U niektórych dzieci pojawia się także świąd. Zmiany te znikają po 3 tygodniach, nie zostawiając blizn. W przebiegu choroby piątej może również pojawić się gorączka lub stan podgorączkowy, katar, ból gardła i bóle mięśniowe. Uważa się, że gorączka pojawia się u około 30 proc. dzieci i najczęściej poprzedza pojawienie się zmian na skórze.

Ponadto, poza wysypką, w przebiegu choroby dochodzi także do poliartropatii, tzn. stanu zapalnego stawów dłoni, kolan i nadgarstków. Dotyczy to jednak raczej nastolatków i dorosłych kobiet. 

Zakażenie parwowirusem B19 może prowadzić także do przełomu aplastycznego, czyli zahamowania rozwoju krwinek czerwonych, a także do niedokrwistości. Najczęściej jednak anemia jest przemijająca i utrzymuje się przez około 2 tygodnie.

Szczególnie narażone na ciężkie objawy i przebieg zakażenia są kobiety ciężarne. Może bowiem dojść do poronienia, nieimmunologicznego obrzęku płodu oraz niedokrwistości płodu czy noworodka. Przeniesienie zakażenia od matki może być również przyczynić się do zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia wątroby oraz zaburzeń neurologicznych, a nawet zgonu dziecka. Wynika to z faktu niedojrzałego układu immunologicznego, który nie jest w stanie odpowiednio szybko wyeliminować wirusa z organizmu dziecka.

W przypadku wystąpienia wysypki na twarzy u małego dziecka zawsze należy skonsultować się z lekarzem. On może rozpoznać i różnicować z innymi chorobami rumień zakaźny. Aby rozpoznanie było pewne, można wykonać badanie poziomu przeciwciał IgG i IgM. Wysoki poziom tych drugich oznacza, że mamy do czynienia z aktualnym zakażeniem, a dodatnie IgG świadczą o chorobie przebytej w przeszłości. Najczęściej jednak lekarz stawia diagnozę na podstawie typowych objawów klinicznych oraz zachorowań innych dzieci w żłobku czy przedszkolu.

Nie ma żadnego konkretnego leczenia przyczynowego choroby piątej. Najczęściej leczenie jest więc tylko objawowe. Można stosować leki przeciwgorączkowe, przeciwświądowe, a w przypadku zajęcia stawów – przeciwzapalne. Udowodniono, że leki antyalergiczne nie mają wpływu na zmniejszenie lub złagodzenie symptomów. 

Należy też pamiętać, że niedostępne są środki prewencyjne (takie jak szczepienie) przeciwko infekcji parwowirusa B19. Zazwyczaj przechorowanie rumienia zakaźnego daje jednak długotrwałą odporność na powtórne zakażenie.

Uważa się, że okres inkubacji wynosi od 4 do 14 dni, a wysypka pojawia się zwykle po 2–3 tygodniach. Warto pamiętać, że chory najbardziej zaraża innych przed jej wystąpieniem. Chory zakaźny jest przez około 5–10 dni po zakażeniu. W fazie wysypki nie stwierdza się już replikacji i wydalania wirusa. Utrzymywanie się wysypki trwa najczęściej do 2 tygodni, ale nie ma wtedy konieczności izolacji dziecka. Należy też mieć na uwadze, że wysypka może ustępować i ponownie nawracać, szczególnie pod wpływem wyższej temperatury.