Nauka zegara – kiedy zacząć, by się nie spóźnić?

Jeszcze kilka dekad temu nauka zegara dla dzieci była jednym z oczywistych elementów edukacji przedszkolaka. Wynikało to z prostej przyczyny – zegarki elektroniczne wciąż były rzadkością, nie nosiliśmy przy sobie telefonów pokazujących dokładny czas. Zegar ze wskazówkami pozostawał więc jedyną metodą pomiaru czasu. 

Nauka zegara przychodziła więc szybko i niejako naturalnie. Obecnie może zdarzać się, że w niejednym domu nie znajdziemy już zegara ze wskazówkami. Nauka odczytywania zegara pozostaje jednak wciąż istotna i to nie tylko ze względu na punktualność. Nauka poczucia czasu jest bardzo istotna dla rozwoju intelektualnego dziecka. Brak poczucia czasu i nieumiejętność odczytywania godzin (brak wyobraźni) może zwiastować nawet zaburzenia rozwojowe. Oczywiście niekiedy zupełnie zdrowe dzieci po prostu potrzebują więcej czasu na naukę odczytywania godzin. 

– Jeśli u dziecka czy nawet nastolatka nadal widzimy problemy z odczytaniem zegara, a przy tym np.  problemy z matematyką, analizą, możemy podejrzewać dyskalkulię leksykalną. Należy również zauważyć, że dzieci, które borykają się z zaburzeniami rozwojowymi, takimi jak autyzm, lub dzieci z FAS mogą mieć trudności z czytaniem zegara lub interpretacją czasu. Czasem znają godziny, rozpoznają na zegarze, ale nie rozumieją godziny jako „przyszłość za godzinę”. Potrzebują komunikatów w formie np. „przyjdź o piątej”, zamiast „przyjdź za godzinę”. Brakuje im poczucia abstrakcyjnego myślenia, więc mają trudności, ponieważ czas nie jest namacalny –wyjaśnia Kinga Nakielska, logopedka. 

Zegar i nauka godzin są uzależnione od znajomości cyfr. To wystarczy, żeby nauka odczytywania zegara dla dzieci była skuteczna, jeśli chodzi o pełne godziny. Jeśli chcemy, aby nauka zegara wskazówkowego obejmowała również minuty, konieczna jest znajomość matematyki na podstawowym poziomie. Jest to niezbędne, aby móc odliczać minuty i „przeskakiwać” co pięć minut.  Dlatego, w zależności od wiedzy i umiejętności dzieci, naukę odczytywania zegara zaczyna się zwykle między 3. a 6. r.ż.

Niektóre dzieci trzeba zachęcać do nauki odczytywania zegara, inne są nim zainteresowane, nawet zanim rodzice poruszą tę kwestię. Dla kolejnych nauka zegara i ćwiczenia z tym związane są bardzo trudne i męczące. 

To zupełnie naturalne. Część z nas ma zdolności humanistyczne, inni matematyczne. Niektórzy są utalentowani artystycznie, a kolejni mają niesamowitą wyobraźnię przestrzenną. Dlatego nie załamujmy rąk, jeśli dziecko jest niechętne do nauki zegara. Może potrzebuje trochę więcej czasu, a może potrzebne są inne metody, aby nauczyć naszego malucha zegarka i rozpoznawania, która jest godzina? 

Jeśli masz dziecko, które nie wymaga zachęty do nauki, jesteś ogromną szczęściarą. Jeśli twój maluch jednak potrzebuje dodatkowej motywacji, podpowiadamy, jak zachęcić dzieci do nauki czytania zegara. 

• Wspólnie przygotujcie zegar ze wskazówkami – rodzinne wyklejanie, wycinanie i rysowanie to dla dzieci największa przyjemność. 
• Możesz skorzystać z gotowych zegarków dla dzieci, np. magnetycznych, i przesuwać wspólnie z maluchem wskazówki i magnesy, w zależności od godziny i wykonywanej czynności.
• Dostępne są tablice korkowe i magnetyczne wyposażone w dodatkowy zegar do nauki godzin. 
• Korzystaj z zegarka ze wskazówkami – dzieci uczą się przede wszystkim przez naśladownictwo.
• Wprowadź system małych nagród za zdobywane umiejętności.
• Kup dziecku zegarek, najlepiej z jego ulubionym motywem z bajek. Aby nauka czytania zegara dla dzieci była skuteczna, tarcza musi być dość duża, a cyfry wyraźne.

Nauka zegara dla dzieci może być prosta! Wystarczy, że wybierzemy odpowiednie ćwiczenia do nauki zegara. 

Najlepiej robić to na dużym, kolorowym cyferblacie. Zacznijmy od prostych ćwiczeń w nauce zegara, czyli od nauki pełnych godzin. Później omów rolę minutnika i „przeskakiwanie” co 5 minut. Trenuj z maluchem dodawanie kolejnych 5 minut. 

• Nie uczmy za długo jednorazowo – dzieci mają ograniczoną cierpliwość i czas, w którym mogą skupiać się na nabywaniu wiedzy. 
• Połączmy naukę zegara dla dzieci z zabawą – w czasie różnych czynności ustawiajmy na zegarku ich porę, trenujmy liczenie – jeśli dziecko nie zna cyfr, nie umie dodawać, nauka zegara wskazówkowego się nie powiedzie. 
• Często pokazuj zegar w domu i mów głośno, która godzina, możesz stworzyć z dzieckiem zegar z obrazkami pokazującymi kolejne czynności, np. 7 rano – śniadanie, 8 wieczorem – zasypianie. 
• Skorzystaj ze specjalnych książeczek o czasie, np. z serii „Biblioteczka Montessori”: „Czas”, książeczki do ćwiczeń „Która godzina” lub „Mój pierwszy zegar”. Istnieją również filmy na YouTube oraz specjalne aplikacje do nauki godzin. Ich wykorzystanie zależy od tego, czy rodzice w swoim modelu wychowania dopuszczają oglądanie filmików, korzystanie z urządzeń elektronicznych. 

Doświadczenie uczy, że przez wieki dzieci opanowywały naukę zegara bez takich udogodnień. Dla zdrowia dzieci korzystne jest zminimalizowanie czasu przed ekranem, dlatego polecane są tradycyjne metody do nauki zegara.