Hemoroidy – objawy, przyczyny, leczenie, profilaktyka

Hemoroidy, inaczej żylaki odbytu to zlokalizowane po wewnętrznej i zewnętrznej stronie odbytu guzki krwawicze, których powiększaniu się towarzyszą różne objawy. Guzki krwawicze, czyli zakończenia i sploty żył to element budowy odbytu – to trzy jamiste naczynia żylne wypełnione krwią. Mamy hemoroidy wewnętrzne, pochodzące z górnego splotu żył odbytniczych i hemoroidy zewnętrzne z dolnego splotu odbytniczego. Granicą między nimi jest brzeg odbytu, nazywany linią grzebieniastą. Hemoroidy wewnętrzne są wyczuwalne podczas badania palcem, zewnętrzne natomiast mają postać sinych guzków zlokalizowanych w pobliżu odbytu.  

Zadaniem hemoroidów jest uszczelnianie odbytu i kontrola oddawania gazów i defekacji. Kiedy dochodzi do nadmiernego wypełnienia guzków krwawiczych krwią, mamy do czynienia z nieprzyjemnymi objawami od krwawień po swędzenie i właśnie ten stan nazywamy chorobą hemoroidalną lub po prostu hemoroidami.  

Bolące hemoroidy to rozpowszechniony problem, szacuje się, że może występować u ok. 11 procent wszystkich ludzi na świecie i u ponad 80 proc. kobiet w ciąży. Choć nawracające hemoroidy to zazwyczaj problem osób po 40. roku życia, krwawiące i wypadające hemoroidy mogą też występować u dzieci, zwłaszcza nastolatków prowadzących mało aktywny tryb życia.  

Dla oceny zaawansowania choroby hemoroidalnej ważne jest, czy są to hemoroidy wypadające i krwawiące. Ocenia się to w czterostopniowej skali:  

Stopień I – guzki są powiększone, ale nie wypadają na zewnątrz;  

Stopień II – powiększone guzki wypadają na zewnątrz w czasie defekacji i same cofają się na miejsce; 

Stopień III – guzki wypadają na zewnątrz i trzeba ręcznie wpychać je do odbytnicy; 

Stopień IV – guzki na zewnątrz są tak duże, że nie sposób włożyć ich na miejsce, nie zmniejszają się i ulegają zakrzepicy. 

W ostatnim przypadku wypadające hemoroidy wewnętrzne mogą być bardzo bolesne, narażone na uszkodzenia i być przyczyną problemów z siedzeniem. Jeśli z kolei pojawi się zakrzep w hemoroidach zewnętrznych, na skórze w okolicy odbytu wyczujemy pod palcem sinawą, powiększoną, bolesną grudkę.  

Kolejnym charakterystycznym objawem hemoroidów jest krwawienie z odbytu. Krwawiące hemoroidy dają o sobie znać podczas wypróżnienia, zwłaszcza kiedy dochodzi do zaparć i konieczne jest włożenie wysiłku w oddanie stolca. Hemoroidom towarzyszy świeża, czerwona krew a nie ciemna, ze skrzepami czy smolista, która może wskazywać na występowanie innych chorób.  

Natężenie krwawienia z hemoroidów może być różne – od niewielkich krwistych pasemek na stolcu, przez krwawe ślady na papierze toaletowym, po masywne krwawienie do muszli klozetowej. Powinno się kontrolować natężenie krwawienia w hemoroidach, by nie dopuścić do niedokrwistości.  

Inne objawy choroby hemoroidalnej to:  

• swędzenie i pieczenie okolic odbytu, 
• ból i podrażnienie odbytu, 
• wyciek śluzu, 
• uczucie, że nie doszło do całkowitego wypróżnienia.  

Hemoroidy bolą i jest to nieprzyjemny ból, prowokujący potrzebę podrapania się, co jest bardzo krępujące. Kiedy się to robi, można łatwo uszkodzić to miejsce i doprowadzić do zakażenia. Inną krępującą okolicznością jest trudność z utrzymaniem właściwej higieny okolic odbytu czy też obawa o nietrzymanie zwieraczy.  

Choroba hemoroidalna nie jest jedyną dolegliwością powodującą ból odbytu. Podobne objawy może dawać szczelina odbytu – niewielka krwawiąca rana lub pęknięcie w błonie śluzowej okolic odbytu będąca nieprzyjemnym efektem nadmiernego natężania się podczas defekacji. Z problemem takim często mierzą się zwłaszcza dzieci z zaparciami, np. przy zespole jelita drażliwego.  

Inną dolegliwością mającą podobne objawy do choroby hemoroidalnej są kłykciny kończyste odbytu – małe wykwity na skórze będące objawem zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Podobnie jak bolące hemoroidy, także kłykciny mogą boleć, swędzieć i krwawić. Każda z tych dolegliwości wymaga innego leczenia, dlatego warto skonsultować objawy i wygląd zmian z lekarzem. Zarówno lekarz POZ, jak i lekarz „od hemoroidów”, czyli proktolog, wskażą sposób ulżenia sobie w bólu i pomogą doprowadzić do ustąpienia zmian.

Opinii o tym, skąd się biorą hemoroidy, jest wiele. Przypuszcza się, że wśród przyczyn jest wiele czynników związanych z trybem życia, niewłaściwą dietą, nadmiernym wysiłkiem, wykonywaną pracą. Prowadzone w ostatnich latach badaniach wskazują także, że choroba hemoroidalna częściej występuje u osób, które mają obniżony stosunek kolagenu I do III.  

Potwierdzono też, że wzrost i zastój krwi w żylakach odbytu może też towarzyszyć wielu codziennym czynnościom, takim jak długotrwałe siedzenie w jednej pozycji czy też uprawianie sportów wysiłkowych. Niekiedy hemoroidy odbytu to konsekwencja dźwigania nadmiernych ciężarów czy wykonywania obciążającej pracy fizycznej. Częstą przyczyną są zaparcia. 

Mówi się, że krwawiące hemoroidy powinno się zaliczyć do chorób cywilizacyjnych. Jadłospis oparty o wysokoprzetworzone, tłuste i mocno przyprawione produkty, niewielka ilość błonnika w diecie, mało warzyw i owoców to przyczyna wzrostu wagi i zagrożenia cukrzycą. Te z kolei mają wpływ na kondycję żył i naczyń krwionośnych. Na kondycję żylaków odbytu wpływ mają także inne, typowe dla współczesnego stylu życia, codzienne nawyki: 

• praca przy komputerze bez koniecznych przerw i zmiany pozycji; 
• rozrywka na siedząco, przed telewizorem; 
• nadużywanie podróży i dojazdów samochodem; 
• mało aktywny tryb życia lub uprawianie zbyt forsownych sportów. 

Bardzo często hemoroidy dają o sobie znać w czasie ciąży, a ich wystąpienie jest związane ze zmianami hormonalnymi. Pojawiają się też podczas porodu siłami natury pod wpływem silnego parcia i nacisku na zwieracze. Na szczęście hemoroidy w ciąży nie zostają na zawsze – po porodzie i połogu zazwyczaj wracają do poprzedniego stanu. Warto jednak pamiętać, że choroba hemoroidalna ma tendencję do nawracania, więc prawdopodobieństwo ich powrotu w kolejnej ciąży jest duże.  

Krwawiący hemoroid wzbudza wiele obaw i strachu – krwawienie z odbytu to jeden z alarmujących objawów zmian nowotworowych w jelicie grubym. Krew z pękniętego hemoroida jest żywoczerwona, a krwawienie zazwyczaj nie trwa długo i może towarzyszyć tylko wypróżnieniu. Jeśli jednak pojawia się na bieliźnie także w innych okolicznościach i jest obfite, powinno się skonsultować problem z lekarzem. Co zrobić, jeśli pęknie hemoroid? Przede wszystkim zabezpieczyć okolice odbytu i zastosować środki gojące. Warto szczególnie zadbać o higienę, by uniknąć zakażeń. 

Leczenie hemoroidów – czy można wyleczyć hemoroidy? Do jakiego lekarza z hemoroidami?

Zmiany w hemoroidach powinny być skonsultowane z lekarzem. W przypadkach mniej zaawansowanych lekarz pierwszego kontaktu wskaże maści i czopki przyspieszające gojenie się i cofanie żylaków odbytu. Niekiedy leczeniem powinien zająć się specjalista od hemoroidów, czyli proktolog. Przeprowadzi on przede wszystkim badanie palpacyjne, by ocenić zmiany w wyglądzie i kondycji hemoroidów wewnętrznych i zewnętrznych, zleci też z pewnością inne badania i przede wszystkim zmiany w trybie życia.

Leki, czopki i maść na hemoroidy

Leki na krwawiące hemoroidy zawierają przede wszystkim substancje obecne w roślinach wykazujące działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne, które poprawiają przepuszczalność naczyń krwionośnych. Należy do nich diosmina, która działa także przeciwobrzękowo. Naczynia uszczelnia także hespedryna i wyciąg z ruszczyka. Kiedy pęknięty hemoroid jest bolesny, poleca się stosowanie paracetamolu, który nie rozrzedza krwi.  

Czopki na hemoroidy mają tę przewagę nad innymi środkami, że można je aplikować bezpośrednio na bolesne hemoroidy wewnętrzne, dzięki czemu działają skuteczniej. Możemy też stosować maści, które mają działanie łagodzące, gojące i zwiększające przepuszczalność naczyń krwionośnych. To zazwyczaj preparaty ziołowe, zawierające np. oczar, nagietek, korę dębu czy kasztanowca. Na receptę możemy dostać środki z antybiotykiem, które pomogą chronić się przed zakażeniem. 

Zabiegi usuwające hemoroidy

Jeśli leki i domowe sposoby nie przyniosą efektu, mogą być konieczne zabiegi usuwające hemoroidy.  

• Gumkowanie hemoroidów to zabieg, który polega na założeniu na szyjkę guzka krwawiczego gumowych opasek, które odcinają dopływ krwi. Dzięki temu po pewnym czasie guzek odpada a zmiana znika.  
• Skleroterapia hemoroidów polega na wstrzykiwaniu do nich środków chemicznych, które zamykają dopływ krwi. Zabieg przeprowadza się z wykorzystaniem wziernika z kamerą. W chore miejsca wstrzykuje się środek obkurczający ściany naczyń krwionośnych i ich zamknięcie. 
• Zabieg koagulacji wykonuje się laserem. Pod wpływem wysokiej temperatury niszczone są zbędne tkanki w tętnicy odbytniczej, dzięki czemu zmienia się przepływ krwi, żylaki w ciągu kilku dni obkurczają się i wycofują a z czasem znikają bez śladu.  
• Zabieg krioterapii hemoroidów to działanie na chore miejsca niską temperaturą.  
• Leczenie operacyjne hemoroidów stosuje się w przypadkach bardzo zaawansowanych. Zabieg jest bolesny a wycięcie guzków wiąże się z ryzykiem powikłań, od zakażenia po przetoki, nietrzymanie gazów i stolca. Na szczęście hemoroidektomii wymaga mniej niż 10 proc. pacjentów z zaawansowaną chorobą.  

Warto pamiętać, że hemoroidy nie są zaraźliwe, choć skłonność do nich może dotyczyć członków tej samej rodziny. Niestety, ani operacja, ani prawidłowa rekonwalescencja nie sprawią, że problem z hemoroidami zniknie na zawsze. Choć hemoroidy nie są groźne, pozostawienie ich bez leczenia tylko pogorszy ich stan. 

Do domowych sposobów na hemoroidy należy robienie nasiadówek z ziołami wspomagającymi poprawę szczelności naczyń krwionośnych. Bardzo skuteczne są: 

• nasiadówki z kory dębu, 
• sprawdza się moczenie chorych miejsc w rumianku i szałwii,  
• wiele osób poleca także napary z tasznika, ziela zalecanego na łagodzenie krwawień.  

Dobrym pomysłem jest nasiadówka z krwawnikiem. Takie zabiegi nie zastąpią leczenia stanów ostrych hemoroidów, z pewnością jednak złagodzą objawy i na pewno nie zaszkodzą. Niektórym osobom na hemoroidy może pomóc okładanie ich lodem. Zamrożone kostki trzeba owinąć w materiał, by nie dotykały bezpośrednio skóry.  

Jeśli chodzi o dietę na hemoroidy, jej głównym celem jest ułatwienie wypróżniania. Zaleca się zatem: 

• czasową, a nawet całkowitą rezygnację z pikantnych i tłustych potraw, 
• dodanie produktów zawierających dużo błonnika (płatki owsiane, otręby pszenne, rośliny strączkowe, ciemne pieczywo, siemię lniane, kasze), 
• jedzenie surowych owoców i warzyw (kapustne, ogórki, bataty, ziemniaki, dynie, melony, gruszki, jabłka, maliny, banany), 
• unikanie kawy, mocnej herbaty, a także tytoniu i alkoholu,  
• odpowiednie nawodnienie.  

Równie ważna jak dieta jest odpowiednia gimnastyka na hemoroidy. Ćwiczenia mięśni Kegla, choć kojarzone są zazwyczaj z profilaktyką nietrzymania moczu u kobiet, odpowiadają również za zmniejszenie ryzyka powstania hemoroidów.  

Osoby mające skłonność do wypadania hemoroidów powinny rozważyć zasadność dalszego uprawiania niektórych sportów, np. treningów siłowych, które poprzez napinanie zwieraczy mogą wypychać guzki krwawicze na zewnątrz. Nienajlepsza jest jazda konna czy jazda na rowerze. Korzystne będą z kolei:  

• lekka gimnastyka, 
• pływanie, bieganie, 
• spacery, 
• nordic walking.  

By zapobiec problemom z hemoroidami warto zawczasu zadbać o zdrowy styl życia i dietę. Ruch, nawodnienie, zapobieganie zaparciom to nie wszystko. Zaleca się, by zrewidować swoją pozycję na toalecie i nie przesiadywać długo przy defekacji. Jeśli pracujemy na siedząco, dobrym pomysłem może być także korzystanie ze specjalnej poduszki na hemoroidy, która sprofilowana jest tak, by minimalizować nacisk na okolice odbytu.