Co to jest syndrom Kuwady?

Reakcje mężczyzn na ciążę są bardzo różne – od euforii, po strach i wycofanie. Przyszły tata musi się przygotować na nowe wyzwanie, jakim jest wychowanie dziecka. Bardzo często mężczyźni starają się wspierać partnerkę i dbają o jej komfort. Nieraz jednak w oczekiwaniu na potomka tak bardzo utożsamiają się z kobietą, że na równi z nią odczuwają wiele dolegliwości charakterystycznych dla ciężarnych. I tak – panowie mają zachcianki żywieniowe czy poranne mdłości, ich brzuch się powiększa, a po porodzie zagraża im depresja poporodowa. Zjawisko to od lat przyciąga uwagę antropologów.

Badacze nie są zgodni co do pochodzenia samego słowa „kuwada”. Ewolucjonista Edward Burnett Taylor uważał, że wywodzi się ono od francuskiego couver, czyli „wylęgać, wysiadywać”, ale też „otoczyć kogoś troskliwością”. Inni łączą to słowo z hiszpańskim encovar (chronić, ukrywać się). Już samo to pojęcie pokazuje, że w zależności od kraju i kultury zjawisko to rozpatruje się trochę inaczej. Synonimem kuwady w języku angielskim jest określenie men childbed („męski połóg”), a w języku arabskim funkcjonuje terminmërkosh, który oznacza „rodzącego mężczyznę”. 

W słowniku języka polskiego czytamy natomiast, że kuwada to „u ludów Afryki, Azji, Oceanii i Ameryki zwyczaj symbolizujący uznanie dziecka przez ojca, polegający na naśladowaniu przez męża zachowania żony w ostatnim okresie ciąży, w czasie porodu i połogu”. Kuwadzie towarzyszą zatem takie określenia, jak: naśladowanie, symulowanie, upodabnianie się.

Warto podkreślić, że kuwada jest zjawiskiem kulturowym, które obserwowano w wielu miejscach na świecie i o którym wspomina się od czasów starożytnych – pisali o niej chociażby Apolloniusz z Rodos, Strabon (u Basków) czy Marco Polo. Mężczyźni praktykujący kuwadę zmieniali swoje przyzwyczajenia, rezygnowali z niektórych aktywności, utrzymywali wstrzemięźliwość płciową, unikali określonego jedzenia, a ostatecznie „wspólnie rodzili”, czyli imitowali zachowania kobiet. Przez społeczność przyszły ojciec był traktowany tak, jakby to on miał rodzić.

Mogłoby się wydawać, że opisany system obrzędów jest właściwy dla dawnych plemion, okazuje się jednak, że i współcześnie takie współodczuwanie jest dosyć powszechnym zjawiskiem. Szacuje się, że dotyczy nawet 65 procent mężczyzn oczekujących potomka. Obecnie syndrom kuwady nazywany jest również ciążą współczującą/współczulną lub zespołem wylęgania.

Mówiąc najkrócej: mężczyzna z objawami kuwady czuje się jak kobieta w ciąży. Dokuczają mu poranne mdłości, ból brzucha, odczuwa silne zmęczenie, ma zmienne nastroje. Zdarzają się przypadki, że przyszły tata czuje skurcze, gdy rozpoczyna się akcja porodowa.

W 2007 roku Artur Brennan opracował badania, w których wyróżnił 35 możliwych objawów: 27 fizycznych i 8 psychicznych. Badacz podzielił je na trzy grupy:

• objawy związane z górnymi drogami oddechowymi (trudność z oddychaniem, poczucie przeziębienia, krwawienie z nosa), a także bóle zębów i pleców, skurcze w nogach, podrażnienie układu moczowo-płciowego,
• problemy z układem pokarmowym: zgaga, wzdęcia, zmiany w apetycie, nudności,
• objawy psychiczne: nerwowość, zmniejszone libido, niepokój, zaburzenia snu, objawy depresyjne.

Nie ma zasady mówiącej, ile objawów musi wystąpić, żeby zdiagnozować syndrom kuwady.

Syndrom kuwady, rozumiany jako zjawisko psychosomatyczne, najczęściej pojawia się w I i III trymestrze i mija po porodzie. Z obserwacji badaczy wynika, że dolegliwości dotykają głównie mężczyzn, którzy mają zostać ojcami po raz pierwszy. Uznaje się też, że większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów dotyczy mężczyzn poniżej 30. roku życia.

Chociaż może się to wydawać nieprawdopodobne, to tak – u mężczyzn można zaobserwować objawy ciąży. Przebieg takiej ciąży współczulnej jest bardzo różny i indywidualny. Nieraz przyszły tata odczuwa większość stanów, które towarzyszą jego partnerce, nieraz jest to tylko kilka objawów. Zdarzają się również przypadki, że mężczyznom rośnie brzuch lub skarżą się na skurcze i charakterystyczne bóle kręgosłupa. Bywa, że u panów pojawia się depresja podobna do depresji poporodowej.

Obecnie uznaje się, że zespół kuwady dotyka mężczyzn, którzy mają wyjątkowo silną więź ze swoją partnerką i z wielkim zaangażowaniem podchodzą do ciąży i przygotowania się do nowej roli. Dlatego ciąży współczulnej nie uznaje się za powód do niepokoju. Mężczyzna często bardzo chce się utożsamić ze swoją ukochaną i zrozumieć, co ona czuje. Świadczy to o ogromnej dawce empatii i wsparcia. Warto dodać, że symptomy u mężczyzn nie biorą się znikąd – silne emocje powodują zmiany hormonalne w ciele i to one są odpowiedzialne za występowanie objawów. Z badań wynika, że u przyszłych ojców z zespołem kuwady zauważalny jest duży spadek testosteronu i podwyższenie poziomu hormonów kobiecych – estrogenów i prolaktyny.

Nie ma leku na zespół kuwady. Również psychologowie nie uważają, że ten stan jest niebezpieczny i nie uznaje się go za zaburzenie ani za patologię (nie znajdziemy go w klasyfikacji zaburzeń psychicznych). Oczywiście jeżeli objawy są bardzo uciążliwe i mężczyzna czuje się niekomfortowo, to powinien skonsultować się ze specjalistą. Warto jednak podkreślać, że nie ma nic wstydliwego w dużej emocjonalności. To dobry czas, żeby jeszcze bardziej zacieśnić więź z partnerką, dużo rozmawiać, przytulać się i wspólnie cieszyć czasem oczekiwania na dziecko.