Co to takiego mikrobiota jelitowa?

Mikrobiota jelitowa to drobnoustroje (jak bakterie czy grzyby), które zasiedlają jelita. Mikrobiotę w organizmie człowieka tworzy 1014 bakterii, większość z nich, bo ponad 70 proc., bytuje w jelicie grubym.

Dzięki prowadzonym badaniom o mikrobiocie jelitowej wiemy coraz więcej. Bakterie przewodu pokarmowego wpływają nie tylko na proces trawienia, ale i na funkcjonowanie całego organizmu. Funkcje mikrobioty to m.in.:

• ochrona przed infekcjami,
• trawienie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych,
• synteza witamin, 
• regulacja odpowiedzi immunologicznej,
• regulacja równowagi metabolicznej.

Chociaż skład mikrobioty różni się w zależności od człowieka, wpływ na to ma m.in. to, w jaki sposób przyszliśmy na świat, dieta, styl życia, przebyte choroby czy przyjmowane leki), to w każdym organizmie znajdują się zarówno bakterie, które mają na niego korzystny wpływ (jak Lactobacillus), jak i te działające niekorzystnie (jak Escherichia coli). Równowaga bakteryjna jest niezwykle ważna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

O mikrobiocie jelitowej dziecka powinnyśmy myśleć już w czasie ciąży – my także mamy na nią wpływ (znaczenie ma m.in. przyjmowanie antybiotyków, masa ciała czy poziom stresu). A bakterie, które zasiedlają przewód pokarmowy to jeden z pierwszych antygenów, z którymi układ odpornościowy dziecka ma do czynienia. Warto pamiętać także o tym, że mikrobiota jelitowa jest kształtowana przede wszystkim w pierwszych dwóch lub trzech latach życia (początkowo skład mikrobioty nie jest różnorodny, zmienia się stopniowo – około drugiego roku życia staje się podobny do składu mikrobioty osoby dorosłej). Dlatego tak duże znaczenie ma tzw. programowanie żywieniowe.

Mikrobiota (nazywana także mikroflorą czy florą bakteryjną) to wszystkie drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby, eukariota), które bytują w naszym organizmie. Z kolei mikrobiom to geny, które są kodowane przez mikrobiotę. Niekiedy te sformułowania bywają stosowane zamiennie, jednak nie do końca oznaczają to samo – wszystkie mikroorganizmy zasiedlające nasz organizm to mikrobiota, a ich genom to mikrobiom.

Mikrobiota jelitowa nie tylko uczestniczy w procesie trawienia, bakterie w naszych jelitach mają także związek z syntezą witamin. Dzięki nim powstaje biotyna czy witamina K, ale i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Mikrobiota ma także wpływ na wchłanianie żelaza i wapnia, pobudza tworzenie przeciwciał IgA.

Mikrobiota jelit to zarówno „dobre”, jak i „złe” bakterie. Aby odpowiednio pełniła swoje funkcje, bytujące w niej drobnoustroje (pożyteczne, chorobotwórcze oraz oportunistyczne) powinny być w stanie równowagi. Gdy zaburzony zostaje skład oraz funkcje drobnoustrojów tworzących mikrobiotę, mówimy o dysbiozie. Brak równowagi bakteryjnej może być przyczyną wielu chorób.

Na zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą wskazywać takie objawy, jak:

• bóle brzucha,
• wzdęcia,
• zaparcia lub biegunki.

Dolegliwości mogą dotyczyć nie tylko układu pokarmowego. Takie objawy, jak spadek odporności, przewlekłe zmęczenie czy złe samopoczucie również mogą świadczyć o dysbiozie jelitowej.

Przyczyny zaburzeń mikrobioty jelitowej są różne. To przede wszystkim niewłaściwa dieta, choroby infekcyjne czy antybiotykoterapia. Nie u każdego dysbioza jelitowa będzie wyglądała w ten sam sposób – u jednej osoby może obniżyć się poziom „dobrych” bakterii, u innej wzrośnie poziom „złych”.

Gdy podejrzewamy zaburzenia mikrobioty jelitowej, warto wykonać badanie kału. Badanie mikrobioty jelitowej pozwoli ustalić, które bakterie bytują w naszym organizmie i których jest zbyt mało, a których – zbyt dużo. Podczas badania sprawdzane są szczepy bakterii i grzybów pod względem ilościowym i jakościowym.

W przypadku zaburzeń mikrobioty jelitowej powinniśmy ją modyfikować – przede wszystkim polega to na sprawieniu, aby „dobrych” drobnoustrojów było więcej. Najczęściej wykorzystywane są do tego probiotyki, prebiotyki i synbiotyki (a badanie mikroflory jelitowej pozwoli ustalić po produkt, z którym szczepem powinnyśmy sięgnąć). Inne możliwości modyfikacji mikrobioty jelitowej to stosowanie antybiotyków działających w świetle przewodu pokarmowego oraz przeszczep mikrobioty jelitowej (FMT).

Doskonale wiemy, że nasz jadłospis powinien być zróżnicowany, zawierający pokarmy z różnych grup. Ma to olbrzymie znaczenie również w kontekście mikrobioty jelit. W naszej diecie powinny znaleźć się m.in. warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste, kiszonki oraz produkty fermentowane. Błonnik pokarmowy wpływa na skład mikrobioty, a fermentowane produkty są źródłem korzystnych bakterii fermentacji mlekowej.

O mikrobiotę jelitową warto zadbać – dysbioza jelitowa może prowadzić nie tylko do problemów z układem trawiennym, ale i do chorób autoimmunologicznych, chorób zapalnych jelit, nawracających infekcji czy do zaburzeń nastroju.