W którym momencie niemowlę zaczyna gaworzyć?

Rozwój mowy u dziecka to proces, który trwa wiele miesięcy. Zanim maluch opanuje umiejętność posługiwania się językiem, musi przejść kilka etapów pośrednich, przygotowujących narządy artykulacyjne do prawidłowego mówienia. Pierwszym dźwiękiem wydawanym przez noworodka jest krzyk. Za jego pomocą dziecko sygnalizuje swoje potrzeby. Z czasem zaobserwujemy, jak dziecko głuży i gaworzy, a potem zaczyna rozumieć, co się do niego mówi. Ważnym wydarzeniem dla każdego rodzica jest wypowiedzenie przez dziecko pierwszego słowa.

Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, dlatego nie powinniśmy niepokoić się, jeśli niemowlę nie zdobyło jeszcze danej umiejętności. Pewne opóźnienia w rozwoju mowy są naturalne, jednak warto wiedzieć, w jakich przedziałach czasowych maluch powinien rozwinąć określone zdolności. Dzięki temu będziemy mogli wesprzeć go w nauce i szybko zareagować, gdy wystąpią nieprawidłowości.

Gaworzenie to jeden z etapów nauki mowy. Polega on na łączeniu samogłosek ze spółgłoskami w sylaby w taki sposób, że samogłoska znajduje się zawsze na końcu sylaby (są to tzw. sylaby otwarte). Niemowlę powtarza sylaby wypowiadane przez rodziców albo usłyszane jako dźwięk lub odgłos. Małe dzieci często powtarzają też po sobie dźwięki – jest to tzw. gaworzenie samonaśladowcze. Tworzone i wypowiadane przez dziecko sylaby nie niosą ze sobą żadnej treści i nie układają się celowo w wyrazy, nie są więc świadomym nazywaniem. 

Noworodek jeszcze nie gaworzy, ponieważ umiejętność ta rozwija się dopiero u niemowląt. Zazwyczaj ma to miejsce około piątego lub szóstego miesiąca życia. Celem gaworzenia jest przygotowanie do mówienia. Niemowlę nie tylko słucha tego, co mówi do niego opiekun, ale też obserwuje ruch jego warg. Wypowiadając sylaby, maluch ćwiczy wargi i język, uczy się prawidłowo oddychać i intonować dźwięki.

Głużenie pojawia się u dzieci wcześniej niż gaworzenie. Zazwyczaj niemowlę zaczyna głużyć pod koniec drugiego miesiąca życia i jest to pierwsza po krzyku faza rozwoju mowy. Maluch wypowiada wtedy głoski tylnojęzykowe i gardłowe: r, k, g i ch. Ten etap nazywany jest też gruchaniem, ponieważ dźwięk wypowiadany przez niemowlę przypomina odgłosy wydawane przez gołębie. Głużenie służy do ćwiczenia strun głosowych i nauki prawidłowego oddychania.

Aby dziecko mogło zacząć głużyć, musi dojść do wyprostowania krtani. W drugim lub trzecim miesiącu życia niemowlę zaczyna trzymać głowę prosto, a wydawanie dźwięków staje się dla niego prostsze. Niemowlak większość czasu spędza jednak na leżąco, więc jego język położony jest w okolicy tylnej ściany gardła. To sprawia, że najłatwiej jest mu wypowiadać właśnie głoski gardłowe. Głużenie występuje u wszystkich dzieci, także tych z zaburzeniami słuchu. Zazwyczaj można je usłyszeć, gdy maluch jest syty, wypoczęty i ma dobry nastrój. Gruchanie nie jest jeszcze przejawem komunikacji, ponieważ dziecko, które grucha, ćwiczy narząd mowy nieświadomie.

Gaworzenie łatwo odróżnić od głużenia, ponieważ na etapie gaworzenia dziecko wypowiada już sylaby, np. ta-ta, ma-ma, ba-ba. Obydwie formy mowy dzieli także czas. Niemowlę zacznie gaworzyć, dopiero gdy będzie miało około pół roku.

Do malucha powinno się mówić już od urodzenia. Noworodek oczywiście nie rozumie języka, ale słucha głosu opiekuna i po pewnym czasie potrafi go rozpoznać. Uczy się też poczucia rytmu, który przyda mu się na dalszych etapach rozwoju. Jak mówić do dziecka? Oto kilka prostych wskazówek:

• mów powoli i wyraźnie, aby wypowiadane przez ciebie dźwięki łatwo było zrozumieć,
• nie używaj zdrobnień, taki język wcale nie jest dla dziecka bardziej atrakcyjny,
• mów na tyle głośno, żeby dziecko cię usłyszało, ale nie krzycz – maluch nie lubi hałasu,
• naśladuj odgłosy zabawek i zwierzątek,
• mów z wznoszącą się intonacją,
• staraj się nie mówić monotonnie,
• pozostań z dzieckiem w kontakcie wzrokowym, aby mogło śledzić ruch twoich warg,
• podczas mówienia wykonuj różne gesty oraz dotykaj niemowlę,
• twój głos powinien brzmieć życzliwie,
• zorganizuj dziecku zabawę, aby mogło uczyć się mówić w jej trakcie; dobrym pomysłem są różnego rodzaju wyliczanki i wierszyki, sprawdzą się także zabawy paluszkowe (raczek nieboraczek, sroczka kaszkę warzyła), a także zabawa klockami i plasteliną,
• zachęcaj dziecko do powtarzania, czytając mu książeczki dźwiękonaśladowcze.

Za górną granicę czasową, do której niemowlę powinno zacząć gaworzyć, uznaje się 10. miesiąc życia dziecka. Ma to związek z fizycznym rozwojem dziecka. 10-miesięczny niemowlak umie już samodzielnie siedzieć, a taka postawa ciała sprawia, że narządy artykulacyjne są wyprostowane, a mówienie staje się prostsze. W pozycji siedzącej dziecko więcej widzi i łatwiej lokalizuje źródła dźwięku.

Jeśli zauważyliśmy, że dziecko do tego czasu nie zaczęło gaworzyć, jest to sygnał alarmowy. Powinniśmy udać się wtedy do logopedy, który dokładnie zbada dziecko, postawi diagnozę i dobierze odpowiednie leczenie.