Zęby trzonowe u dziecka

Przyjęło się, że większość dzieci ząbkuje między 4. a 7. miesiącem życia, jednak może to się zdarzyć wcześniej lub później. Pierwszymi zębami, które witamy na świecie są zazwyczaj dolne środkowe siekacze. 

Między 8. a 16. miesiącem życia w jamie ustnej pojawiają się górne środkowe siekacze lub górne środkowe zęby. Pomiędzy 9. a 16. miesiącem wyrzynają się także dolne i górne siekacze boczne. W tym okresie rozwoju osiągane są również istotne kamienie milowe zdolności motorycznych. Większość dzieci potrafi podnieść się do pozycji siedzącej, stać bez pomocy, stawiać pierwsze kroki, rzucać przedmiotami i podnosić je.  

Od 13. do 19. miesiąca życia dziecka na dole i na górze pojawią się pierwsze zęby trzonowe. Chwilę później kły– między 16. a 23. miesiącem życia. W ostatnim etapie ząbkowania (od 23. do 31. miesiąca życia) w dolnym rzędzie wyrzynają się tylne zęby malucha, czyli drugie zęby trzonowe. 

Bez względu na to, czy zęby trzonowe wychodzą u niemowlęcia czy u dwulatka, objawy są podobne. Ból przy wyrzynaniu się zębów trzonowych może być dotkliwszy, bo pierwsze trzonowce są większe od pozostałych zębów. Im większy maluch, tym prędzej powie nam lub zasygnalizuje, że bolą go dziąsła. Oczywiście są także dzieci, które nie wykazują żadnych objawów niezadowolenia, gdy pojawiają się u nich zęby trzonowe, a źle znosiły wychodzenie pierwszych siekaczy. 

Objawy ząbkowania mogą być następujące: 

• zwiększone ślinienie,
• wystawianie języka,
• niepokój lub senność,
• brak apetytu (odmowa jedzenia) lub nadmierne ulewanie z powodu bólu okolicy dziąseł, 
• wymioty,
• wkładanie rąk do buzi,
• łagodna wysypka wokół ust,
• pocieranie policzków,
• łapanie się za uszy z powodu bólu,
• biegunka. 

Czasami objawy ząbkowania są nietypowe i kojarzą się z raczej z infekcją bakteryjną lub wirusową. Może pojawić się katar, kaszel i chrypka. Dziąsła wydzielają substancje o działaniu prozapalnym, które mogą mieć wpływ na nieznaczne podwyższenie temperatury niemowlęcia. Proces ten nie wywołuje jednak wysokiej gorączki. Gdy ciepłota ciała dziecka wynosi więcej niż 38 st. C. przez dłużej niż 3 dni, trzeba skonsultować się z lekarzem. – Badania przeprowadzone w Zakładzie Stomatologii Dziecięcej w Warszawie wykazały, że objawy te najsilniej manifestowały się podczas wyrzynania siekaczy i pierwszych zębów trzonowych, erupcji kłów towarzyszyły głównie niepokój i zaburzenia snu – piszą w artykule Symptomy ogólne i miejscowe związane z wyrzynaniem zębów mlecznych Halszka Boguszewska-Gutenbaum, Jadwiga Janicha, Piotr Sobiech i Dorota Olczak-Kowalczyk (Nowa Stomatologia 3/2014).

W literaturze medycznej ząbkowanie definiowane jest jako proces, w którym zęby niemowlęcia wyrzynają się lub przebijają dziąsła. Są maluchy, które przejdą ten stan bezobjawowo, jednak zdecydowana większość odczuwa ból i dyskomfort. 

Kwestia rozpoczęcia ząbkowania jest cechą indywidualną każdego niemowlaka. Zdarzają się przypadki, że już dwumiesięczne dzieci zaczynają ząbkować. U większości maluchów proces wyrzynania się zębów przebiega stopniowo, jednak czasami wszystkie zęby przebijają się w jednym czasie, powodując kumulację bólu i innych symptomów. – W czasie ząbkowania świąd dziąseł i dolegliwości bólowe prowokują dziecko do wkładania do ust palców i różnych przedmiotów. Czynniki te stymulują czynność wydzielniczą gruczołów ślinowych i powodują wzrost ilości wydzielanej śliny. Wraz z rozwojem czynności połykania ślinienie dziecka jest coraz mniej widoczne – czytamy w artykule Symptomy ogólne i miejscowe związane z wyrzynaniem zębów mlecznych.

Są sposoby na złagodzenie bólu powstałego w trakcie procesu ząbkowania u niemowlaka. Oto niektóre z nich: 

Metalowa łyżeczka– dotyk zimnego metalu może pomóc w łagodzeniu bólu. Należy schłodzić w lodówce małą łyżeczkę i następnie pocierać dziąsła maluszka jej wypukłą stroną.

Schłodzone owoce – np. banany. To zdrowa przekąska, która kojąco działa na dziąsła malucha. 

Masaż dziąseł – delikatne masowanie zębów dziecka kolistymi ruchami. Do masażu można użyć także szczoteczki do zębów o miękkim włosiu. Dzięki niej maluch oswoi się ze szczoteczką, z której później będzie korzystać przy myciu zębów. 

Żele znieczulające – w aptece można zakupić różne żele chłodzące, jednak trzeba pamiętać o ostrożnym ich stosowaniu, zgodnie z ulotką lub wytycznymi lekarza. Nie należy stosować jednocześnie więcej niż jednego żelu znieczulającego. U małych dzieci nie zaleca się podawania preparatów zawierających benzokainę.

Leki przeciwbólowe – należy podawać tylko po konsultacji z lekarzem pediatrą. 

Schłodzona pieluszka tetrowa lub smoczek– schłodzony smoczek może przynieść chwilową ulgę. Jako uspokajacz ząbkującego dziecka sprawdzi się też mokra i schłodzona ściereczka, np. z lnu, bawełny, tetry. 

Rumianek lub szałwia – to zioła o działaniu przeciwzapalnym wykorzystywane od pokoleń. Zanim się ich użyje, warto sprawdzić, czy maluch nie jest na nie uczulony. Jak z nich korzystać? Dobrym pomysłem jest namoczenie jałowego gazika w letniej herbacie ziołowej i przemywanie nią dziąseł dziecka. 

Gryzaki – powinny być przeznaczone do użytku dla niemowląt (bez PCV, BPA, sztucznych barwników czy ftalanów). Warto rozważyć zakup gryzaka z tworzywa naturalnego, np. z drewna. Zdaniem stomatologów ten materiał sprawdza się idealnie, o ile pozbawiony jest szkodliwych dla dziecka substancji chemicznych. Jaki gryzak wybrać? Najlepiej nielakierowany, koniecznie z zaokrąglonymi krawędziami. Można też kupić gryzak wykonany z drzewa kauczukowca.

Czas spędzony z rodzicami – maluszek będzie miał szansę na przytulenie i ukojenie bólu. Poczucie bliskości jest niezwykłym lekarstwem.

Zanim pojawią się pierwsze zęby u dziecka, wystarczy przemywać jego dziąsła gazikiem nasączonym wystudzoną, przegotowaną wodą. Kiedy pierwsze zęby już są, niezbędna staje się szczoteczka dostosowana do wieku dziecka. Idealnie sprawdzi się też miękka silikonowa nakładka na palec. Na początku eksperci polecają pasty bez fluoru, a gdy dziecko umie już wypluwać, czyli ok. 3. roku życia, pasty z fluorem (ok. 1000 ppm), dostosowane do wieku dziecka.

Trzeba zwracać uwagę na to, co dziecko wkłada do buzi. Smoczki i gryzaki przed podaniem dziecku powinny być umyte bieżącą wodą lub wrzątkiem, ale bez detergentów. 

Jak myć zęby niemowlaka? Rodzice powinni pomagać dziecku w tej czynności do ok. 7 roku życia. Na szczoteczkę należy nałożyć odpowiednią ilość pasty (wielkości ziarnka ryżu). Szczoteczka dla niemowląt powinna mieć wygodną, bardzo małą główkę i odpowiednio miękkie włosie. Ma szeroki trzonek (rękojeść) lub jest wyposażona w specjalną tarczę, która chroni przed zbyt głębokim włożeniem szczoteczki do ust dziecka. 

Pamiętajmy, że zęby maluszków należy myć minimum 2 razy dziennie, a zwłaszcza przed snem. W nocy zmienia się bowiem jakość śliny, ruchy języka są wolniejsze, co może przyczynić się do rozwoju próchnicy zębów. 

Pierwsza wizyta u stomatologa jest wielkim wydarzeniem w życiu dziecka. Standardowo zalecana jest w 1. roku życia dziecka, choć raczej przydatna jest rodzicom, a nie dziecku. Dentysta powinien udzielić porad dotyczących dbania o higienę i dietę dziecka. Następnie z maluchem warto przyjść ok. 2. roku życia. Pierwsze wizyty dziecka to tzw. wizyty adaptacyjne, ułatwiające zapoznanie dziecka z lekarzem i z gabinetem. Taka wizyta to zazwyczaj zabawa przyzwyczajająca dziecko do nowego miejsca. Kolejne wizyty powinny odbywać się zgodnie z zaleceniem lekarza. 

Dzieci są wymagającymi pacjentami, dlatego warto szukać dentystów specjalizujących się w leczeniu najmłodszych, czyli tzw. pedodontów, lub dentystów posiadających doświadczenie w tym zakresie. Przyzwyczajenie dziecka do profilaktyki jamy ustnej i dbania o zęby jest jednym z ważniejszych zadań dla rodzica. Warto wyrobić w maluchu ten nawyk jak najwcześniej.