Zaburzenia snu u dzieci

Noworodki i niemowlęta przesypiają większość doby. Część z nich śpi nawet do 18 godzin. Im są starsze, tym potrzebują nieco mniej czasu na regenerację. Dzieci do 3. roku życia potrafią przesypiać 11–15 godzin na dobę. Do osiągnięcia nastoletniości warto dbać o to, by dzieci przesypiały przynajmniej 9 godzin na dobę.

Zaburzenia snu u dzieci to wszelkie zakłócenia jakości snu lub czasu jego trwania. Pod tym pojęciem kryją się trudności w zasypianiu, a także budzenie się z poczuciem niewyspania i brakiem regeneracji. Problemy ze snem u dzieci występują bardzo często. Dotyczą aż 20-30 proc. maluchów w pierwszych trzech latach życia.

Problemy ze snem u dzieci to najczęściej:

• Bezsenność. To sytuacja, w której maluch śpi zbyt mało.
• Hipersomnia. Przeciwieństwo bezsenności, czyli sytuacja, gdy maluch śpi za dużo.
• Parasomnia. Cechują ją dziwne zachowania w czasie snu.

Podczas obserwacji zaburzeń snu u dzieci podstawą jest rodzicielska uważność. Przyczyny problemów ze snem u małych dzieci bywają dosyć łatwe do ustalenia i wyeliminowania poprzez zmianę pewnych zachowań i nawyków. Kłopoty ze snem u dzieci mogą być spowodowane:

• Stresem lub traumatycznymi przeżyciami. Może to być podniesiony głos lub w przypadku starszaka – wykluczenie z grupy rówieśniczej lub inne problemy społeczne.
• Zaburzeniem rytmu dobowego, a więc zbyt późnym pójściem spać lub dodatkową, długą drzemką w ciągu dnia. W przypadku maluchów problemem może być brak stałego rytmu dnia i rytuałów dających poczucie bezpieczeństwa. 
• Niewłaściwą dietą. Gdy maluch zje zbyt ciężkostrawną kolację, będzie spożywał napoje gazowane lub zawierające kofeinę, może mieć problemy ze snem.
• Dyskomfortem fizycznym. Zaburzenia snu u dzieci mogą być spowodowane choćby niewygodą – guzikami, metkami, podwiniętą poduszką.
• Warunkami podczas spania. Kłopoty ze snem mogą być związane ze zbyt wysoką temperaturą w pomieszczeniu czy nieprzewietrzeniem go. 
• Czynnikami chorobowymi, takimi jak np.: przeziębienie i niedrożność górnych dróg oddechowych, dolegliwości bólowe, ataki kolki czy ząbkowanie, albo przyjmowaniem pewnych leków. U starszych dzieci przyczyną mogą być także bóle wzrostowe mięśni.
• Zdarza się również, że kłopoty ze snem spowodowane są  dolegliwościami skórnymi – doraźnymi, jak np. obtarcia czy bolesne skaleczenia, ale również tymi długofalowymi chorobami skóry, jak choćby AZS czy egzema, którym towarzyszy swędzenie.

Są też lęki rozwojowe typowe dla poszczególnych etapów rozwoju dziecka. Mogą to być strach przed ciemnością lub potworami z szafy czy pojawienie się świadomych, realistycznych snów. Prawie 15 proc. najmłodszych miewa koszmary senne.

Problemy ze snem objawiają się nie tylko w postaci kłopotów z zaśnięciem oraz uczuciem niewyspania po przebudzeniu. Zaburzeniom snu u dzieci również towarzyszy częste budzenie się w nocy oraz senność w ciągu dnia. Mogą pojawiać się trudności z nabraniem powietrza, chrapanie i oddychanie z otwartymi ustami. 

U dzieci starszych dodatkowym częstym objawem problemów ze snem jest tzw. zespół niespokojnych nóg.

Sygnałem świadczącym o problemach ze snem u starszaków mogą być trudności szkolne lub spowolnienie tempa rozwoju psychomotorycznego, które powoduje właśnie niewyspanie lub zaburzenia snu.

Jeżeli przyczyna zaburzeń snu nie jest wynikiem zaburzeń chorobowych, dobrym sposobem na problemy ze snem jest zmiana nawyków je powodujących.

• Wprowadź rutynę. Dla dziecka, zwłaszcza mniejszego, schematy są niezwykle ważne. Dają poczucie bezpieczeństwa i regulują jego zegar biologiczny. Wykonywanie tych samych czynności w tym samym czasie, a co za tym idzie uregulowany rytm dnia i nocy, może pomóc rozwiązać kłopoty ze snem. 
• Zadbaj o dietę. Lekkostrawne kolacje, podane odpowiednio wcześnie przed snem, mogą pomóc w walce z zaburzeniami snu. Unikaj zwłaszcza posiłków słodkich – cukier dodaje energii – oraz napojów gazowanych i mających w składzie kofeinę.
• Wyeliminuj elektronikę. Nadmierne pobudzenie spowodowane grami czy bajkami może powodować problemy ze snem.
• Pilnuj godzin snu. Ze względu na fakt, że maluchy potrzebują spać odpowiednio długo, postaraj się, aby pora pójścia do łóżka była stosunkowo wczesna. Dbaj również, aby była w miarę regularna. To może pomóc w walce z zaburzeniami snu.
• Zadbaj o komfort dziecka. Wygodna piżamka, odpowiednia temperatura w pomieszczeniu, delikatne światło i czytana spokojnym głosem bajka wprowadzą dziecko w błogi nastrój. Pamiętaj – nie spiesz się. Pośpiech i podekscytowanie mogą wzmagać problemy z zasypianiem. 
• Nie denerwuj się. Dziecko odczuwa emocje, jakie przeżywają rodzice. Dlatego postaraj się zachować spokój i uzbrój się w cierpliwość. Pamiętaj, że twoje podenerwowanie może spotęgować zaburzenia snu u malucha.

Leczenie zaburzeń snu u dzieci wymaga przede wszystkim konsultacji nie tylko z lekarzem pediatrą, ale przede wszystkim z neurologiem dziecięcym. Ważne jest bowiem wykluczenie zaburzeń spowodowanych przez poważne schorzenia neurologiczne. 

Nierzadko niezbędna jest też interwencja psychologiczna i wdrożenie procedur nazywanych wygaszaniem. Mają one na celu zmianę nawyków i zastępowanie złych przyzwyczajeń u dziecka i rodziców dobrymi. Bardzo ważne jest także pokazanie dziecku, co może robić, jeśli przebudzi się w nocy. Odpowiednie ćwiczenia i narzędzia terapeutyczne mogą pomóc dziecku samodzielnie odzyskać dobry sen, a to jedna z podstaw walki z zaburzeniami snu. 

Należy zatroszczyć się również o przygotowanie dziecka do snu. Odpowiednio wcześnie pogodnie nastroić malucha, wyciszyć, zadbać o codzienne, wieczorne rytuały. W zwalczaniu problemów ze snem ważna jest rodzicielska cierpliwość i konsekwencja.

Może jednak się zdarzyć, że terapia snu u dzieci będzie wymagała włączenia leczenia farmakologicznego. To jednak każdorazowo decyzja lekarza.