Uderzenie w głowę u dziecka

Głowa, obok kolan i łokci, to najbardziej „urazowy” narząd małego człowieka. To nie dziwi – głowa u dziecka jest stosunkowo duża, więc zazwyczaj cierpi podczas różnych dziecięcych wypadków. – Stosunek wielkości głowy do reszty ciała sprawia, że środek ciężkości u dzieci przesunięty jest do góry, co skutkuje skłonnością do urazów głowy, a w połączeniu ze słabymi mięśniami szyi zwiększa podatność na urazy związane z działaniem sił przyspieszenia bądź analogicznie opóźnienia”– piszą Łukasz Szarpak i Marcin Madziała w publikacji Obrażenia czaszkowo-mózgowe w populacji dziecięcej. 

Upadek przy raczkowaniu, próbie stawania przy stoliku czy podczas nauki chodzenia nie spowoduje silnego urazu. Nieco inaczej trzeba traktować upadki z wysokości: ze schodów albo podczas jazdy na rowerze, kiedy dziecko uderzyło się w tył głowy lub skroń. Tego rodzaju uderzenia w głowę uznawane są za potencjalnie niebezpieczne i nie powinno się ich bagatelizować. Upadki z wysokości powyżej wzrostu dziecka lub uderzenie o twardy, ostry przedmiot zawsze wymagają oceny lekarskiej. Lekarz powinien także obejrzeć niemowlę, jeśli spadło z przewijaka, przewróciło się na płytki w łazience lub uderzyło skronią o róg stołu. 

U nieco większych dzieci uderzenie w głowę może być skutkiem upadku z wysokości albo zderzenia z jakimś przedmiotem. Rodzaj i nasilenie urazu uzależnione są od wysokości, z jakiej spadło dziecko i podłoża, o które uderzyło się głową. 

Jeśli maluch przewrócił się podczas zabawy i uderzył o miękkie podłoże, najprawdopodobniej nie było to groźne. Jednak nawet w przypadku na pozór niegroźnego upadku rodzice przez pierwsze godziny powinni bacznie obserwować zachowanie pociechy, a w przypadku pojawienia się niepokojących objawów udać się do lekarza.

Jedną z częstszych konsekwencji uderzenia w głowę jest wstrząśnienie mózgu, które objawia się krótkotrwałą utratą przytomności. Wstrząśnienie mózgu – choć brzmi groźnie – nie jest powodem do hospitalizacji, jednak zawsze wymaga oceny lekarza.

Kolejnym, jednym z najniebezpieczniejszych powikłań urazu głowy u dziecka jest krwiak środczaszkowy. Krwiaki śródmózgowe charakteryzują się wynaczynieniem krwi do tkanek mózgu. Gdy krew wypłynie do przestrzeni między oponami mózgu lub między oponą mózgu a kośćmi czaszki, tworzy się krwiak podtwardówkowy lub nadtwardówkowy. Silne uderzenie w głowę może spowodować uszkodzenie dużego naczynia i szybkie wynaczynienie się dużych ilości krwi. Zdarza się, że krwiak tworzy się powoli. W wyniku upadku może dojść do stłuczenia mózgu, którego nasilenie uzależnione jest od miejsca uszkodzenia, a także do padaczki pourazowej. 

Jeśli upadek był niegroźny – z niewielkiej wysokości, na miękkie podłoże – przez pierwsze kilka godzin należy bacznie obserwować dziecko. Gdy pojawią się niepokojące objawy, niezwłocznie należy jechać z maluchem na ostry dyżur lub wezwać pogotowie.

Co powinno zaniepokoić?

• wymioty,
• zawroty głowy,
• problemy z oddychaniem,
• apatia,
• rozdrażnienie,
• dezorientacja,
• drgawki,
• zasłabnięcie, omdlenie, utrata przytomności,
• nierówne źrenice,
• brak reakcji na światło,
• wydzielina z nosa lub uszu,
• zasinienie za uszami,
• widoczna zmiana w kształcie głowy. 

Powyższe objawy mogą pojawić się od razu po uderzeniu, jednak często nie zawsze tak się dzieje. I choć początkowo wydaje się, że nic złego się nie stało, to wraz z upływem czasu zachowanie dziecka zaczyna niepokoić. 

Jeśli w głowę uderzył się noworodek lub małe niemowlę, od razu należy jechać na pogotowie. W przypadku starszych dzieci konieczna jest bardzo dokładna obserwacja – objawy mogą pojawić się nawet do dwóch dni po uderzeniu.

Uraz głowy u noworodka czy niemowlaka, który nie zaczął jeszcze chodzić, często jest wynikiem braku czujności rodziców. Zdarza się, że maluch uderzy się w główkę podczas kąpieli, spadnie z łóżka czy przewijaka, pozostawiony nawet na krótką chwilę. 

U dzieci pomiędzy 2. a 5. rokiem życia przeważają upadki i wypadki komunikacyjne. Starsze dzieci uderzają się w głowę podczas nauki chodzenia, jazdy na rowerze czy nawet najzwyklejszej zabawy w domu lub na świeżym powietrzu. 

Co robić, gdy dziecko uderzyło się w głowę? W takiej sytuacji musimy – na spokojnie – ocenić, jak silny był uraz głowy. Płacz nie pomaga przy racjonalnej ocenie sytuacji, nie jest dobrym miernikiem oceny niebezpieczeństwa. Uspokójmy dziecko, przytulmy do siebie i co najważniejsze – nie panikujmy. Maluch nie może zauważyć, że rodzic jest zdenerwowany. Negatywne emocje bardzo szybko przenoszą się na najmłodszych, potęgując lęk i strach. 

U małych dzieci może sprawdzić się zajęcie ich czymś atrakcyjnym – zabawką, przekąską. Kiedy dziecko będzie spokojne, łatwiej będzie ocenić jego zachowanie i odruchy.