Skąd się bierze tachykardia u dziecka i jak ją leczyć?

Tachykardią określa się zbyt szybką czynność serca. U dorosłych za tachykardię uznaje się tętno ponad 100 na minutę. U dzieci wartości te zmieniają się w zależności od wieku. Noworodki i niemowlęta fizjologicznie mają dużo szybszą czynność serca niż starsze dzieci. Za tachykardię u najmłodszych uważa się tętno ponad 160/minutę, po 2. roku życia >150/min., a do 12. roku życia >120.

Co ciekawe, prawidłowa czynność serca dzieci do 3. miesiąca życia wahać może się od 85 do aż 205/ minutę. Średnie tętno w tej grupie wiekowej to 140/min. Im dziecko jest starsze, tym wartości te są niższe. U dzieci po 10–12. roku życia uznaje się, że tachykardia to ponad 100 uderzeń na minutę. Należy też pamiętać, że wartości tętna różnią się w czasie aktywności oraz w czasie głębokiego snu. Wartości w trakcie dnia są wyższe niż w trakcie nocy.

Tachykardia pojawia się zarówno w przebiegu różnego rodzaju zaburzeń pracy serca, jak też fizjologicznie, w odpowiedzi na bodźce, takie jak wysiłek fizyczny, gorączka czy stres oraz niepokój. Przyspieszona częstość bicia serca spowodowana jest wtedy poprzez wyrzut katecholamin (np. adrenaliny). Jest to związane z aktywacją układu współczulnego (adrenergicznego). Zazwyczaj w takiej sytuacji po ustąpieniu przyczyny tachykardia mija. Do podobnej sytuacji dochodzi w trakcie odwodnienia. Jest to tzw. tachykardia zatokowa, w leczeniu której nie stosuje się leków antyarytmicznych.

Tachykardia pojawia się również w przebiegu częstoskurczu. U dzieci najczęściej dochodzi do częstoskurczów nadkomorowych lub przedsionkowo-komorowych. Rytm w czasie napadu częstoskurczu wynosi 160-220/minutę. Tachykardia może być również spowodowana wrodzoną wadą serca, jeszcze niewykrytą lub skorygowaną kardiochirurgicznie. Ponadto jest to także symptom niewydolności serca. 

Do przyczyn tachykardii zalicza się także zapalenie mięśnia sercowego będące powikłaniem infekcji wirusowych. Najczęściej dotyka dzieci w okresie niemowlęcym oraz młodzież w okresie dojrzewania.

Objawy tachykardii u dziecka zależą od jego wieku, a także przyczyny przyspieszonej czynności serca. U małych dzieci zauważa się podrażnienie, męczliwość, płaczliwość, a także utratę apetytu. Starsze dzieci zaś skarżą się na uczucie kołatania serca, ból w klatce piersiowej czy niepokój. Dziecko może też zblednąć lub mieć sinicę. Tachykardia w niektórych sytuacjach prowadzi do zasłabnięcia, utraty przytomności, a nawet zatrzymania akcji serca. 

Jeśli tachykardia związana jest z odwodnieniem lub gorączką, dziecko – poza podwyższoną  temperaturą ciała – może prezentować takie objawy, jak wysuszone śluzówki, przyspieszony oddech czy zatrzymanie oddawania moczu. 

W przypadku gdy mamy do czynienia z wrodzoną wadą serca, pojawiają się takie objawy, jak nadmierne pocenie się, bladość, odmawianie przyjmowania pokarmów, wymioty, omdlenia oraz niski przyrost masy ciała. Mogą również pojawić się obrzęki, sugerujące niewydolność serca. Jeśli tachykardia jest spowodowana zapaleniem mięśnia sercowego, dodatkowym objawem, który prezentuje dziecko, jest upośledzenie tolerancji wysiłku.

Leczenie tachykardii zależy w głównej mierze od jej przyczyny. Jeśli przyspieszona czynność serca spowodowana jest chwilowym stresem czy wysiłkiem fizycznym, odpoczynek i wyciszenie powinny zmniejszyć tętno dziecka. Gdy zaś tachykardia pojawia się przebiegu gorączki czy infekcji, stosuje się leczenie przeciwgorączkowe lub przeciwbólowe. 

Jeśli zaś tachykardia u dziecka utrzymuje się i pojawiają się inne objawy sugerujące schorzenia kardiologiczne, należy skonsultować się z lekarzem pediatrą, który skieruje na odpowiednie dalsze badania. Najczęściej do diagnozy niezbędne jest wykonanie badania przedmiotowego (np. osłuchania zastawek serca), badania EKG oraz echo serca. Jeśli przyczyną tachykardii jest częstoskurcz, konieczne może być zażywanie leków antyarytmicznych lub wykonanie kardiowersji elektrycznej. Gdy podczas diagnostyki okaże się, że tachykardia spowodowana jest wrodzoną wadą serca, niezbędne bywa leczenie kardiochirurgiczne korygujące daną wadę. 

Najczęściej jednak tachykardia u dzieci jest tachykardią zatokową i spowodowana jest chwilowym wyrzutem katecholamin podczas stresu czy wysiłku fizycznego i nie wymaga żadnego specjalistycznego postępowania. Bardzo istotne jest jednak, aby upewnić się, czy nie ma żadnych trwałych zaburzeń rytmu, a każdy przypadek tachykardii niezwiązany z obecną infekcją należy skonsultować z lekarzem.