Przyczyny i leczenie zatwardzenia u dziecka/fot. iStock Przyczyny i leczenie zatwardzenia u dziecka/fot. iStock

Przyczyny i leczenie zatwardzenia u dziecka

Zatwardzenia, podobnie jak biegunki u dzieci, budzą w rodzicach uzasadniony niepokój. Czy przyczyna tkwi w diecie, a może to skutek choroby? Jak ulżyć maluchowi, którego męczy zatwardzenie? Podpowiadamy domowe sposoby skuteczne na zaparcia.

Spis treści:

Zatwardzenie u dziecka – przyczyny

Zatwardzenie u dziecka może być spowodowane różnymi przyczynami. Ustalenie, co wpływa na  zatwardzenie u dziecka, ułatwia poradzenie sobie z tym problemem. 

Zaparcia czynnościowe

Uważa się, że nawet 95 proc. zaparć ma podłoże czynnościowe, czyli leżące w psychice. 

Czasem wynika to ze stresu przed wypróżnianiem w obcym miejscu, np. żłobku czy przedszkolu, a niekiedy może to być też skutek zbyt wczesnego odpieluchowania – dziecko może wciąż mieć obawy lub poczucie dyskomfortu, korzystając z nocnika. 

Zdarza się tak również w niektórych zaburzeniach rozwojowych lub po złych doświadczeniach, np. gdy przy wypróżnianiu pojawiał się ból z powodu zbyt twardego stolca.

Zaparcia organiczne

Jedynie nieliczne przypadki zatwardzenia mają przyczyny organiczne (ok. 5 proc.). Zalicza się do nich m.in.: choroby układu nerwowego i mięśniowego, alergie i nietolerancje pokarmowe, choroby tarczycy, chorobę Hirshsprunga czy zespół Downa lub mózgowe porażenie dziecięce. 

Dość częstym problemem może być zatwardzenie u dziecka od mleka, a dokładnie z powodu nietolerancji na jego składniki. Niezbędne jest ustalenie w badaniach, czy problemem jest kazeina, laktoza, czy jeszcze inny składnik. Niestety testy na alergie pokarmowe u dzieci przed 4. r.ż. nie zawsze są miarodajne. Dlatego wielu rodziców metodą prób i błędów eliminuje z diety dziecka „podejrzane” składniki. 

Podobnie postępują mamy karmiące piersią, które zmieniają swój sposób żywienia, aby nie zaszkodzić maluchowi. Zatwardzenie u dziecka karmionego piersią może być spowodowane alergią lub nietolerancją, ale może to być też efekt niedojrzałości układu pokarmowego lub niewłaściwej mikroflory w jelitach. Zaparcia mogą również pojawiać się u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym, gdy przechodzi się na kolejną mieszankę lub jej inny rodzaj.

Objawy zatwardzenia u dziecka

Objawy zatwardzenia u dziecka nie są jednoznaczne. O zaparciu mówi się nie tylko, gdy maluch za rzadko robi „dwójkę”. Może zdarzać się, że częstotliwość oddawania stolca nie budzi niepokoju, ale zbyt twarda konsystencja skutkuje problemami z wypróżnieniem. 

O zatwardzeniu można więc mówić, gdy:

  • dziecko wypróżnia się rzadziej niż 2 razy w tygodniu – choć zdaniem niektórych położnych, jeśli dziecko robi kupę raz na tydzień, ale bez wysiłku, to nie ma powodów do zmartwień,
  • dziecko wypróżnia się z dużym wysiłkiem,
  • stolce są bardzo twarde, zbite (małe twarde „bobki” lub jeden bardzo duży, twardy).

Szczególny niepokój budzi w wielu rodzicach, gdy dochodzi do zatwardzenia z krwią przy wydalaniu. Jest to efekt uszkodzeń drobnych naczynek krwionośnych w obrębie błony śluzowej jelit i odbytu, gdy kał jest zbyt twardą i zbitą masą. Może to również świadczyć o alergii pokarmowej, rzadziej o szczelinach odbytu. 

Inne objawy zatwardzenia u dziecka to przyjmowanie postawy retencyjnej, np. w czasie zabawy, czyli powstrzymywanie parcia na stolec (krzyżowanie nóg, zaciskanie pośladków), a także drażliwość i napięcie emocjonalne ustępujące po wypróżnieniu. Zauważalne mogą być również zabrudzenia bielizny niewielką ilością kału (nieproporcjonalnie małą w stosunku do ilości zalegającego stolca). Zatwardzenie u niemowlaka może objawiać się także płaczliwością, twardością brzuszka, wzdęciami, utratą apetytu, wyraźnym wysiłkiem przy wypróżnianiu, częstym ulewaniem.

Zatwardzenie u dziecka – domowe sposoby

W zależności od tego, jaka jest przyczyna zatwardzenia, możemy przynieść ulgę dziecku i ułatwić wypróżnienia. Oto kilka podpowiedzi, co robić w przypadku zatwardzenia i jak pomóc. 

Jeśli zaparcia mają podłoże czynnościowe, warto zadbać o komfort malucha. Może potrzebna zmiana nocnika, a może dziecko wciąż potrzebuje pieluch? Odłóż na bok „dobre” rady, jak szybko odpieluchować dziecko. Każde dziecko jest gotowe na to w innym momencie. 

W żłobku moich dzieci, gdy martwiłam się, że moje prawie 4-letnie dziecko wciąż nosi pieluchy, jedna z opiekunek powiedziała: „Spokojnie. Nie widziałam żadnego nastolatka w pieluchach. W końcu z tych pieluch wyjdzie”. I rzeczywiście – w wakacje udało się pożegnać z pieluchami!

Jeśli zaparcia występują przy zmianie mleka modyfikowanego na następne, zaleca się, aby nie zmieniać od razu całkowicie mleka, ale np. przez jakiś czas mieszać ze sobą mleko nr 1 i 2. Mleko modyfikowane można rozwadniać, szczególnie latem, bardziej niż jest to zalecane na opakowaniu, albo podawać między posiłkami dodatkową wodę do picia. Można podawać dzieciom probiotyki lub posiłki bogate w bakterie probiotyczne. Probiotyki to doskonały sposób nie tylko na zdrowie układu pokarmowego, ale również sprzyjają zachowaniu odporności. Niesłusznie rezerwujemy je tylko na czas antybiotykoterapii. Stosuj także naturalne probiotyki – jogurty, kefiry, kiszonki. 

Na zatwardzenie u dziecka pomoże także dieta, a także właściwe nawadnianie. Sposób na zatwardzenie u dziecka to dieta bogata w błonnik, owoce i warzywa, ciemne pieczywo, kasze, musli, marchew, otręby. Regularnym wypróżnieniom sprzyjają także śliwki i siemię lniane.  

Pomocne mogą być masaże brzuszka, które pobudzają perystaltykę jelit. W przypadku niemowląt korzystnie działa także kładzenie dzieci na brzuchu. Przy zatwardzeniu pomoże także ruch! Bieganie i inne aktywności fizyczne skutecznie pobudzają jelita do pracy.

Korzystne może być uregulowanie rytmu wypróżnień. Warto wraz z dzieckiem podejmować próby ok. 15 min. po posiłkach spożywanych w domu. W ten sposób dziecko, szczególnie uczęszczające już do żłobka lub przedszkola, przyzwyczai się na nowo do zdrowego rytmu posiłków i wypróżnień.

Jeśli dziecko ma problem z zaparciami, konieczne jest poinformowanie personelu żłobka lub przedszkola, w którym znajduje się dziecko. – Pamiętam, że opiekowałam się dziewczynką, która nigdy nie wypróżniała się u nas, ale byłam pewna, że robi to w domu. Raz, kiedy szła do domu, mama przyszła, żeby ten temat poruszyć i okazało się, że dziecko nie robiło kupy od dwóch tygodni. Temat kupy jest albo nadmiernie analizowany przez rodziców, albo całkowicie przemilczany, a przecież nie ma się czego wstydzić, to normalne. Kiedy jesz, to także się wypróżniasz. Wiadomo, że dla dzieci kupa to często tylko stres. Dlatego dobrze jest przygotować dla najmłodszych, m.in. jakieś drobne nagrody, naklejki, świętuj tę kupę. Brzmi śmiesznie, ale bardzo pomaga – zwraca uwagę Anna Jankowska, opiekunka dziecięca w żłobku.

Wizyta u lekarza

Jeśli nie wiesz, co robić w przypadku zatwardzenia u dziecka, a domowe sposoby na zatwardzenia nie działają, oznacza to, że czas odwiedzić lekarza. Umów się na wizytę również wtedy, gdy zatwardzeniu towarzyszy stan podgorączkowy u dziecka – może to świadczyć o rozwijającej się infekcji. Specjalista podpowie, co w danym przypadku zastosować na zatwardzenie u dziecka i może zaordynować leki na zaparcia. 

Przed wizytą u lekarza postaraj się odnotować, jak często dziecko się wypróżnia i jaka jest konsystencja stolca. Prowadzenie takiego kalendarzyka ułatwi weryfikację, czy stan się poprawia i czy leki na zaparcia u dziecka działają. 

W większości przypadków lekarz stawia rozpoznanie na podstawie wywiadu i badania malucha, chociaż czasem niezbędne są dodatkowe badania, jak USG czy RTG brzucha, badania histopatologiczne, manometryczne lub badania pod kątem nietolerancji pokarmowych. 

Leki stosowane przy zaparciach u dzieci to zarówno środki doustne, jak i wlewy doodbytnicze. Niektóre środki można stosować stale, ale inne tylko doraźnie. Jeśli po zastosowaniu problem zaparć nie mija, konieczne może być dalsze postępowanie diagnostyczne i modyfikacja leczenia. Rzadko bywa konieczne przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. 

Zdecydowana większość pacjentów z zaparciami wraca do pełni zdrowia bez ingerencji chirurga. Niezbędne jest jednak pilnowanie odpowiedniej diety, nawadniania i aktywności, aby problem nie powrócił.

    Sprawdź powiązane tematy

    Posłuchaj podcastów stworzonych przez mamy dla mam!

    Sprawdź