Prawidłowa waga do wzrostu i wieku dziecka – czyli jaka?

Siatki centylowe są metodą oceny wzrostu, wagi i niekiedy też innych parametrów rozwoju fizycznego dzieci, jak np. obwód głowy. Na siatce centylowej biegną osie poziome, pionowe i krzywe. Co oznaczają? 

W osi poziomej podawany jest wiek dziecka. W osi pionowej – parametr, który jest w danej siatce centylowej oceniany –czyli np. wzrost lub waga. Krzywe wskazują tzw. centyle. Środkowy jest 50 centyl, który odpowiada 50 proc. populacji. Oznacza to, że jest to średni wynik dla danego wieku, czyli połowa dzieci jest wyższa, a pozostałe są niższego wzrostu (mniejszej masy ciała itp.) Zgodnie z siatkami centylowymi normą są wyniki między 3. a 97. centylem. 

Nawet, jeśli dziecko jest w dolnej granicy siatki centylowej, nie stanowi to powodu do niepokoju – o ile rozwija się harmonijnie, a jego waga i wzrost utrzymują się wraz z upływem czasu na podobnych centylach. Należy skonsultować się z lekarzem, jeśli:

• waga i wzrost teoretycznie są w normie, ale na przeciwnych krańcach siatki centylowej, czyli np. bardzo wysoki wzrost + bardzo niska masa ciała, bardzo niski wzrost z wysoką masą ciała, 
• jeśli nastąpi gwałtowna zmiana w siatce centylowej naszego dziecka, np. znaczna utrata masy, znaczne przybranie na wadze, gwałtowny wzrost, (który może świadczyć o zaburzeniach hormonalnych, a nawet guzach w obrębie mózgowia), czy też wyraźne spowolnienie wzrostu. 

Dla dzieci urodzonych przedwcześnie stosowane są inne siatki centylowe, ponieważ wcześniaki rozwijają się w odmiennym tempie. Zwykle ich waga urodzeniowa jest znacznie niższa niż u donoszonych rówieśników. W zakresie rozwoju wcześniaków stosuje się również określenia „wiek urodzeniowy” i „wiek korygowany” jako punkt odniesienia w zakresie rozwoju psychofizycznego. Doświadczenie jednak uczy, że wcześniaki rozwijają się niekiedy zgodnie ze swoim indywidualnym rytmem. Zwykle jednak już ok. 2 r.ż. doganiają rówieśników urodzonych w terminie.

Wielu rodziców martwi się, czy dziecko rośnie we właściwym tempie. Spokojnie! Każde dziecko rośnie w swoim tempie. Są sposoby na obliczanie prawidłowej wagi do wzrostu i wieku, ale pamiętajmy, że w niektórych przypadkach, np. u dzieci urodzonych przed terminem, te reguły nie obowiązują. 

Dzieci często rosną w sposób podobny do swoich rodziców. Jeśli pamiętasz, że w czasach szkolnych należałaś do tych niższych albo „skoczyłaś” dopiero w liceum, jest duże prawdopodobieństwo, że twoje dzieci będą rosły zgodnie z podobnym rytmem. O tempie wzrostu decydują więc geny. Tak samo jak o tym, kiedy przestajemy rosnąć i jaki wzrost osiągamy. Inne czynniki wpływające na wzrost to m.in. płeć, dieta, ogólny stan zdrowia, warunki życia, stan zdrowia matki w czasie ciąży. 

Najszybciej rosną dzieci najmłodsze. W pierwszym roku życia aż ok. 25 cm, w drugim roku ok. 13 cm, w trzecim roku ok. 9 cm. Przez kolejne lata życia dzieci rosną ok. 5 cm rocznie (między 4. a 10. rokiem życia).

W wieku nastoletnim może nastąpić tzw. skok pokwitaniowy, oznaczający okres gwałtownego wzrostu (nie u wszystkich dzieci – są osoby, które rosną wolniej, ale dłużej niż rówieśnicy).

Jak oszacować prawidłową wagę do wzrostu i wieku dziecka? Tu również należy mieć na uwadze, że prawidłowa waga do wzrostu bywa różna, z uwagi na predyspozycje dziecka, genetyczne uwarunkowania itp. 

Oczywiście powód do niepokoju stanowi tak niedowaga, jak i nadwaga. Są to kwestie przede wszystkim zdrowia dziecka. Jeśli u malucha stwierdzono odchylenia od optymalnej wagi do wzrostu i wieku, może to świadczyć o m.in. nieodpowiedniej diecie, która może w przyszłości skutkować pogłębiającymi się problemami ze zdrowiem. Prawidłowa waga adekwatna do wzrostu oznacza, że maluch rozwija się właściwie. Właściwa masa ciała zmniejsza ryzyko wielu chorób, zarówno tych związanych z niedożywieniem, jak i otyłością. 

Jeśli dziecko waży zbyt mało, choć jego dieta jest odpowiednio skomponowana, może to świadczyć o chorobach metabolicznych, nietolerancjach pokarmowych, wadach anatomicznych w obrębie układu pokarmowego lub o innych zaburzeniach genetycznych albo rozwojowych. Świadomość jaka jest prawidłowa waga do wzrostu pozwala w porę wychwycić ewentualne nieprawidłowości rozwojowe lub genetyczne i skierować małego pacjenta na dalsze badania, a następnie – na odpowiednie leczenie. 

Obliczanie prawidłowej wagi do wzrostu i wieku można wykonać za pomocą siatek centylowych, tabeli z właściwą wagą lub wzrostem, albo kalkulatora wagi i wzrostu. 

Odpowiednia waga do wzrostu i wieku to indywidualna kwestia, ale pomocne mogą być poniższe wytyczne:

• pierwsze 3 miesiące życia – przybieranie na wadze ok. 700 g miesięcznie,
• piąty miesiąc życia –podwojona waga urodzeniowa,
• rok życia – potrojona waga urodzeniowa,
• ukończone dwa lata –poczwórna waga urodzeniowa.

W miarę upływu czasu prawidłowa waga według wzrostu coraz mniej się zwiększa. Tak więc krągłe niemowlę nierzadko staje się szczuplutkim przedszkolakiem. Wiąże się to nie tylko z wiekiem, ale i zmianą trybu życia dziecka na bardziej aktywny. 

– Niektórzy rodzice, a częściej dziadkowie, myślą, że większe ilości jedzenia przełożą się na szybszy wzrost. To nieprawda. Przekraczanie bilansu kalorycznego może skończyć się nadwagą, otyłością i wieloma innymi chorobami. Wbrew pozorom niejadki zwykle instynktownie wiedzą, czego potrzebują ich organizmy. Jest nawet takie przysłowie, że zdrowe dziecko samo się nie zagłodzi. Ważne jest natomiast korzystanie z urozmaiconych posiłków, kolorowego, zdrowego jedzenia. To my, rodzice, dajemy przykład, dlatego lepiej trzymać się z dala od fast foodów czy słodyczy – podkreśla Małgorzata Saba, certyfikowana instruktorka dietetyki i biegania.