Powikłania po szkarlatynie u dzieci

Szkarlatyna zwana jest również płonicą. Ta zakaźna choroba, dopadająca często przedszkolaki lub dzieci w wieku żłobkowym i szkolnym, rozprzestrzenia się łatwo, ale bywa trudna w rozpoznaniu. Objawy mogą sugerować anginę, różyczkę, a nawet odrę. 

Szkarlatynę powodują bakterie – paciorkowce Streptococcus pyogenes, które wytwarzają toksynę płoniczą – pirogenne egzotoksyny (zwane początkowo erytrogennymi). To właśnie one są przyczyną charakterystycznej wysypki, a nawet zmian martwiczych czy wstrząsu u pacjentów chorujących na szkarlatynę. 

Szkarlatyna rozprzestrzenia się szybko, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, gdy zwiększa się liczba zachorowań także na inne infekcje. Szkarlatyna to choroba przenoszona drogą kropelkową. Najwięcej zachorowań odnotowuje się między październikiem a marcem. Możliwe jest jednak zachorowanie również w czasie innych pór roku, nawet latem. Okres wylęgania się choroby trwa 2 do 5 dni, w czasie których pacjent nieświadomie może zarażać. 

Nie ma szczepień, które chroniłyby przed szkarlatyną. Szkarlatyna może mieć przebieg lekki lub cięższy. Jednak nawet w przypadku delikatnego przebiegu, poważnym zagrożeniem u dzieci są powikłania po szkarlatynie. Przechorowanie nie daje odporności, a więc na szkarlatynę można chorować nawet kilka razy w życiu. 

– Szkarlatyna pojawia się często w przedszkolach, żłobkach. Mamy obowiązek zgłoszenia choroby do Sanepidu, to samo robi lekarz rodzinny i szpital. To obowiązująca wszystkich procedura w przypadku chorób zakaźnych. Nie wiem, dlaczego jest coraz więcej osób sprzeciwiających się tym procedurom i nie informują, że dziecko jest chore. Często dziecko nie chodzi do żłobka przez kilka dni, rodzic mówi, że było przeziębione, a my widzimy, jak potem schodzi skóra z rąk i wiemy, że dziecko miało szkarlatynę. Takie informacje o chorobie mogą również pomóc innym rodzicom, gdy nie są pewni, na co cierpi ich dziecko. Wiedza o wystąpieniu ogniska choroby jest ważna także dla innych dzieci – mówi opiekunka medyczna z Lublina Anna Jankowska.

Przebieg szkarlatyny może być różny w zależności od pacjenta. Są osoby, które mają silne objawy, ale również takie, u których tylko wymaz z gardła może potwierdzić obecność bakterii. W badaniu krwi podwyższone są parametry OB i CRP. 

Objawy szkarlatyny: 

• bóle gardła,
• trudności w przełykaniu, ból przy przełykaniu,
• wysoka gorączka,
• złe samopoczucie, uczucie ogólnego rozbicia,
• bóle głowy,
• bóle mięśni,
• kaszel,
• powiększone migdałki,
• powiększone węzły chłonne szyjne i podżuchwowe,
• wysypka drobnoplamista idąca od szyi i obojczyków w dół na inne części ciała,
• zmiany skórne w pachwinach, zgięciach stawów,
• łuszczenie skóry – najpierw twarzy, potem tułowia, na koniec skóry dłoni i podeszw stóp po infekcji,
• malinowy język – w literaturze anglojęzycznej truskawkowy tj. strawberry tongue,
• trójkąt Fiłatowa – zaczerwienienie twarzy, z wyłączeniem trójkąta wokół ust i brody.

W przypadku szkarlatyny groźne mogą być powikłania, których jest bardzo dużo. Najbardziej powszechne to: 

• zapalenie gardła,
• zapalenie migdałków,
• zapalenie węzłów chłonnych,
• zapalenie zatok,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie skóry,
• zapalenie tkanki podskórnej,
• zapalenie stawów i kości, ropnie stawów i kości,
• ropnie narządów wewnętrznych,
• niewydolność wielonarządowa.

Przebieg i objawy szkarlatyny są podobne do odry lub różyczki.  We wszystkich przypadkach pojawiają się drobne plamki na skórze. W przypadku odry zlewają się one w duże, czerwone plamy. Przy szkarlatynie możemy obserwować zmiany na języku (tzw. malinowy język). Szkarlatynie i odrze towarzyszy wysoka gorączka, przy różyczce temperatura ciała nie będzie znacząco podwyższona.

Współcześnie płonicę można skutecznie leczyć, ale przed dobą antybiotyków, zachorowanie nierzadko kończyło się śmiercią. Przy szkarlatynie podaje się antybiotyki, które są skuteczne w starciu z paciorkowcami,  np. penicylinę. 

Ponieważ spora grupa pacjentów jest uczulonych na ten antybiotyk, można zamiennie korzystać z innych leków, takich jak erytromycyna, azytromycyna czy klarytromycyna. Antybiotykoterapia przy szkarlatynie trwa zwykle ok. 10 dni. Pacjent powinien pozostawać pod opieką lekarza, a po przechorowaniu wykonać badania kontrolne. Pozwoli to zmniejszyć ryzyko powikłań po szkarlatynie u dzieci.

Szkarlatyna, a szczególnie powikłania po chorobie, budzą niepokój wielu rodziców. Jak często występują powikłania po szkarlatynie i jak je rozpoznać? Współcześnie przebieg płonicy rzadko bywa poważny, a powikłania odnotowuje się rzadko. Powikłania po szkarlatynie u dzieci mogą pojawiać się od kilku dni do kilku tygodni po przechorowaniu. 

Powikłany, ostry przebieg szkarlatyny może dawać następujące objawy:

• szmery skurczowe nad sercem,
• zaburzenia krążenia,
• omdlenia,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• powiększenie śledziony,
• powiększenie wątroby,
• zapalenie węzłów chłonnych szyjnych,
• martwica tkanek dna jamy ustnej (tzw. angina Ludwiga),
• sepsa.

Objawy późnych powikłań po przechorowanej szkarlatynie to m.in.:

• autoimmunizacyjne zaburzenia neuropsychiatryczne (zespół PANDAS), autoimmunologiczne zaburzenia ruchowe,
• popaciorkowcowa autoimmunologiczna dystonia wtórna do martwicy prążkowia,
• popaciorkowcowe reaktywne zapalenie stawów, gorączka reumatyczna,
• popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek,
• pląsawica Sydenhama,
• zapalenie płuc, zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego, zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, zapalenie wsierdzia, zapalenie powięzi, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wyrostka sutkowatego, zapalenie skóry, 
• bakteriemia,
• ropnie okołomigdałkowe, 
• ropnie zagardłowe,
• zespół wstrząsu toksycznego.