Odra u dzieci

Odra jest wirusową chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus z rodzaju Morbillivirus. Okres wylęgania, czyli czas od zarażenia do pojawienia się pierwszych objawów, to 9–11 dni. Zakaźność (możliwość zarażania innych) zaś pojawia się około 3–5 dni przed wysypką i utrzymuje się około 4 dni po jej zniknięciu. Wirusem odry można zarazić się drogą kropelkową oraz kontaktową. 

Odra należy do chorób bardzo zakaźnych i jest objęta programem eliminacji WHO. Powoduje różnego rodzaju powikłania, takie jak m.in. zapalenie płuc, krtani, mózgu czy też podostre stwardniające zapalenie istoty białej, które w konsekwencji prowadzi do zgonu i jest szczególnie niebezpieczne w przypadku zachorowania na odrę w wieku niemowlęcym.

Większość zakażeń wirusem odry przebiega z charakterystycznymi dla tej choroby objawami, pojawiającymi się w określonej kolejności. Przebieg odry u dzieci można podzielić na 3 okresy. 

Okres nieżytowy

W tym czasie pojawiają się objawy kataralne, takie jak zapalenie spojówek, nieżyt nosa, suchy kaszel oraz ból gardła z gorączką. Typowe dla stadium nieżytowego jest też wystąpienie plamek Koplika w 2. lub 3. dobie choroby. Są to białe grudki występujące na wewnętrznej stronie policzków. Plamki Koplika uznawane są za objaw patognomoniczny odry, tzn. występujący tylko w tej chorobie i najczęściej wystarczający, aby postawić prawidłową diagnozę. 

Okres wysypkowy

W tym czasie zmiany na skórze mają charakter plamkowo-grudkowy, zlewający się. Wysypka pojawia się najpierw za uszami, na karku i wzdłuż linii włosów. W kolejnym dniu obejmuje plecy, brzuch i ręce, a dzień później jest już obecna na całym ciele. Zazwyczaj wraz z pojawieniem się wysypki ustępują objawy kataralne, lecz może utrzymywać się wysoka temperatura, przekraczająca 40 stopni C. Ponadto w II. stadium odry może wystąpić limfadenopatia i splenomegalia (powiększenie śledziony). 

Okres zdrowienia

W tym czasie wysypka ustępuje w tej samej kolejności, w jakiej się pojawiała. Może pozostawiać jednak brunatne przebarwienia. Dochodzi także do otrębiastego złuszczania się skóry.

Do rozpoznania odry zazwyczaj niepotrzebne są dodatkowe badania, ponieważ jej podejrzenie opiera się na objawach klinicznych i m.in. charakterystycznej kolejności ich pojawiania się. Lekarze najczęściej różnicują odrę z wysypkami polekowymi, różyczką, rumieniem zakaźnym (wywoływanym przez parwowirusa B19) czy chorobą adenowirusową.

W przypadku rozpoznania odry leczenie opiera się głównie na lekach objawowych, nie ma bowiem konkretnego leczenia skierowanego przeciwko wirusowi odry. Ważny jest odpoczynek oraz izolacja od innych osób, aby nie doszło do rozprzestrzenienia się choroby. Stosowane są również leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, wykorzystywane są antybiotyki, lecz nie jest to rutynowe postępowanie. Bardzo istotne jest też odpowiednie nawodnienie dziecka.

Według obecnego kalendarza szczepień, szczepienie na odrę jest częścią szczepionki skojarzonej MMR (razem ze szczepionką przeciwko różyczce i śwince). Jest to szczepienie obowiązkowe. Pierwsza dawka ma miejsce między 13. a 15. miesiącem życia dziecka, a druga w wieku 6 lat. MMR należy do szczepionek żywych, zawiera osłabione wirusy bez adiuwantów, czyli substancji wspomagających wywołanie reakcji odpornościowej organizmu. 

 Argumenty przeciwników

W ostatnich latach pojawia się wiele doniesień sugerujących szkodliwość szczepień i opisujących ich możliwe ciężkie działania niepożądane. NOP (niepożądane odczyny poszczepienne) zdarzają się jednak bardzo rzadko i w znacznej większości przypadków są mniej groźne od możliwych powikłań odry. Po szczepieniu na odrę najczęściej pojawiają się miejscowe odczyny, np. ból w miejscu wstrzyknięcia czy zaczerwienienie skóry. Może też wystąpić powiększenie węzłów chłonnych czy gorączka.

Argumenty zwolenników i lekarzy

Przy podejmowaniu decyzji o szczepieniu należy też mieć na uwadze, że jedna chora osoba zarazić może nawet kilkadziesiąt osób. Zakaźność odry jest znacznie większa od np.  koronawirusa czy innych wirusowych chorób zakaźnych. Dwie dawki szczepionki chronią dziecko przed zachorowaniem w 98–99 proc., a odporność ta utrzymuje się przez całe życie. 

Z uwagi na bardzo wysoką zakaźność odry i jej możliwe powikłania, w tym pojawiające się nawet 10 lat po przejściu choroby podostre stwardniające zapalenie mózgu, szczepienia są jedynym skutecznym sposobem na zabezpieczenie się przed tą wirusową chorobą.  Jeśli jako rodzice macie wątpliwości lub pytania związane ze szczepieniem na odrę, warto poruszyć ten temat podczas wizyty  u lekarza rodzinnego czy pediatry.