Nietrzymanie moczu u dzieci

Mocz, który stopniowo zbiera się w pęcherzu moczowym, powoduje naprężenie jego ściany. Informacja o takim napięciu jest wysyłana do mózgu, a ten otrzymuje jasny sygnał o potrzebie opróżnienia go. Siusianie, czyli mikcja, to świadome rozluźnienie mięśni kurczących pęcherz moczowy i cewkę moczową. U dziecka fizjologicznie prawidłowe siusianie oznacza, że pęcherz malucha ma zdolność gromadzenia odpowiedniej ilości moczu, dziecko świadomie potrafi wstrzymać potrzebę siusiania i wreszcie – gdy korzysta z toalety – oddawany mocz płynie właściwym strumieniem.

Umiejętność prawidłowego kontrolowania pęcherza moczowego i samej mikcji rozwija się stopniowo. Można przyjąć, że 5-6 letnie dzieci potrafią oddawać mocz świadomie. Jeśli więc po osiągnięciu tego wieku ma miejsce popuszczanie moczu, nietrzymanie moczu u dziecka lub moczenie dzienne, jest to sygnał, że dzieje się coś niepokojącego.

Nietrzymanie moczu u dzieci może być spowodowane szeregiem czynników. Bardzo często rodzice wskazują problemy emocjonalne, takie jak: stres, lęk czy strach. Rzeczywiście może to być jeden z powodów. Nietrzymanie moczu u dzieci może przyjąć formę pierwotną lub wtórną.

Moczenie pierwotne ma miejsce wtedy, gdy dziecko od urodzenia nie kontroluje opróżniania pęcherza. Zazwyczaj się z niego „wyrasta”. Przychodzi  moment, w którym maluch uczy się korzystać z toalety i nie zdarza mu się już popuszczać. Przyczyny emocjonalne mogą ten moment opóźniać. 

O moczeniu wtórnym mówi się, gdy dziecko potrafiło już kontrolować mikcję i nagle przestało. Nie oznacza to jednak regresu w jego rozwoju. Gdy dziecko przez jakiś czas nie moczyło się i zaczęło ponownie, może to świadczyć np. o zaburzeniach neurogennych związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem ośrodków kontrolujących czynności pęcherza w mózgu lub o tzw. zespole parć naglących, które są pokłosiem zaburzeń czynnościowych pęcherza. Jeśli występują problemy natury emocjonalnej, problem może dodatkowo nasilać się w czasie. 

Jakie są jeszcze przyczyny nietrzymania moczu u dziecka? Oto one:

• zaburzenia psychiczne,
• zaburzenia neurologiczne ( w tym epilepsja),
• kłopoty zdrowotne, np. cukrzyca, otyłość, zaparcia, alergie pokarmowe,
• wrodzone wady układu moczowego lub anatomiczne nieprawidłowości jego budowy, np. zbyt mały pęcherz,
• uszkodzenie lub zakażenie układu moczowego, np. infekcje układu moczowego lub choroby nerek,
• zbyt duża produkcja moczu, czyli tzw. pęcherz niedoczynny (popuszczanie moczu z przepełnienia),
• nowotwory pęcherza moczowego,
• uraz, np. uderzenie,
• niepełnosprawność,
• dziecięce porażenie mózgowe.

Moczenie się dziecka w ciągu dnia najczęściej świadczy o zakażeniu układu moczowego. Problem moczenia nocnego jest nieco bardziej złożony. Najczęściej zdarza się:

1. Zbyt duża ilość moczu spowodowana nieprawidłowym trybem produkcji wazopresyny. To hormon odpowiedzialny za ilość produkowanego moczu. 
2. Zbyt mała pojemność pęcherza. To często wada anatomiczna. Zbyt mały pęcherz nie jest w stanie zmieścić całości produkowanego moczu.
3. Zaburzenia w obszarze dolnych dróg moczowych. To również kwestie częściowo anatomiczne, czyli brak koordynacji mięśnia wypieracza i zwieracza cewki oraz tak zwany „leniwy” pęcherz.

Niezwykle ważne jest wykluczenie ewentualnych chorób towarzyszących i innych powodów popuszczania moczu, które pozwoliłyby wykluczyć powyższe poważne fizjologiczne zaburzenia.

Należy odróżnić dwie podstawowe grupy zaburzeń:

1. Nietrzymanie moczu u dzieci. Dziecko najczęściej popuszcza, zwykle małymi „porcjami” w bliżej nieokreślonych momentach. Jest tego świadome. Bardzo często nie zdąży iść do toalety, bo jest zajęte zabawą, czy intensywnie się śmieje. Objawem tego zaburzenia są zatem regularnie lekko mokre na skutek „popuszczenia” majteczki.
2. Mimowolne moczenie. To sytuacja, w której ma miejsce całkowite opróżnienie pęcherza moczowego, ale maluch nie kontroluje tego, co się dzieje z jego ciałem. Objaw? Całkowicie mokra przestrzeń, w której znajduje się brzdąc, np. jego łóżeczko. 

Objawy będą wskazywały, które z zaburzeń występuje u malca, czyli jaka jest przyczyna nietrzymania moczu lub moczenia się dziecka. W związku z tym odmienne będzie również leczenie zaburzeń. 

Mówiąc o nietrzymaniu moczu u dzieci, należy wspomnieć, że możemy mieć do czynienia z nietrzymaniem moczu:

1. Naglącym. Dziecko w takiej sytuacji odczuwa silny ucisk pęcherza i „walczy” ze sobą, aby nie posiusiać majteczek. Często krzyżuje nogi lub drepcze w miejscu.
2. Wysiłkowym. Wysiłkowe nietrzymanie moczu u dzieci może zostać przez malucha niezauważone. Popuszczanie w tym przypadku to konsekwencja wysiłku fizycznego i zwiększenia się ciśnienia w jamie brzusznej, na przykład pod wpływem kichania czy kaszlu.

W zależności od tego, jaka jest przyczyna nietrzymania moczu u dziecka, różne będą formy jej leczenia. Najczęściej będzie to trening behawioralny, którego celem jest wyrobienie odpowiednich odruchów. Problem z nietrzymaniem moczu u dzieci można zatem eliminować poprzez:

• Trening mikcji. Gdy maluch zgłasza potrzebę skorzystania z toalety, warto odrobinę go „przetrzymać”, aby pobudzić prawidłową pracę zwieracza cewki. To pomoże dziecku zrozumieć mechanizm świadomego oddawania moczu.
• Większą podaż płynów. Pod wpływem ilości wypijanych napojów pęcherz ma szansę się rozciągnąć. 
• Wyrobienie nawyku siusiania przed snem. To istotne zwłaszcza w przypadku dzieci, których problemem jest moczenie nocne.
• Prowadzenie dzienniczka mikcji. Notowanie zarówno świadomych wizyt w toalecie, jak i sytuacji, w których ma miejsce popuszczanie lub nietrzymanie moczu pomoże rodzicom w obserwacji problemu przed ewentualnym zgłoszeniem go specjaliście. 

Ważne jest, aby pamiętać o odpowiedniej formie rozmowy z maluchem. Karanie dziecka czy obarczanie go winą za popuszczanie moczu może potęgować problem. Niezbędne jest wykazanie się cierpliwością i wyrozumiałością. Samo nietrzymanie moczu u dziecka może powodować stres i frustrację, a w konsekwencji brak pewności siebie i niskie poczucie własnej wartości.

Należy zadbać także o komfort fizyczny malucha. Jeśli nietrzymanie moczu jest częste, warto rozważyć sięgnięcie po pieluchomajtki czy specjalne podkłady, rozkładane pod prześcieradłem na noc.

Nietrzymanie moczu i moczenie się u dzieci nie powinny być zawsze tłumaczone trudnymi emocjami, a przez to bagatelizowane. Mogą bowiem niekorzystnie wpłynąć również na stan fizyczny malucha.

Jeśli moczenie się dotyczy starszaka (mniej więcej powyżej piątego roku życia, czyli wieku, w którym oczekuje się umiejętności panowania nad pęcherzem) i powtarza się, warto skonsultować się z lekarzem. W pierwszej kolejności niech będzie to pediatra. Przeprowadzi szczegółowy wywiad na temat nietrzymania moczu u dziecka (może zapytać o częstotliwość siusiania oraz popuszczania, ilości spożywanych dziennie płynów czy historii podobnej dolegliwości w przeszłości), prawdopodobnie zleci również badanie moczu i skieruje do specjalisty – urologa dziecięcego.

Jeśli popuszczaniu towarzyszy ból, pieczenie czy swędzenie, wizyta lekarska nie powinna być uzależniona od wieku malucha.