Nietolerancja laktozy – skąd się bierze?

Laktoza to cukier występujący naturalnie w mleku – zarówno w mleku ludzkim, krowim, kozim, jak i owczym. Jest wartościowym składnikiem odżywczym, w szczególności dla noworodków i niemowląt. Stanowi źródło energii, wspomaga wchłanianie wapnia, magnezu, stymuluje rozwój flory bakteryjnej jelit. Ponadto reguluje poziom hormonów odpowiadających za uczucie sytości. 

Organizm, by móc przetrawić laktozę, musi wytworzyć odpowiednią ilość laktazy, czyli enzymu, który zapewnia sprawny przebieg procesów metabolicznych. Przy jego niedoborze niestrawiona laktoza zalega w jelitach i doprowadza do dolegliwości ze strony układu pokarmowego. 

 – Nietolerancja laktozy najczęściej występuje jako zaburzenie nabyte, którego przyczyn należy doszukiwać się w działaniu czynników chorobotwórczych na błonę śluzową jelita cienkiego. Niepoprawnie strawiona laktoza przedostaje się w dalszej kolejności do jelita grubego, gdzie powoduje zwiększenie ciśnienia osmotycznego i przenikanie płynów do wnętrza jelita – w efekcie może powodować wzdęcia, gazy, bóle brzucha i biegunki – wyjaśnia dietetyk Sebastian Podorski. 

Przyczyny nietolerancji laktozy są różne. Pierwotny niedobór laktazy uwarunkowany jest genetycznie i jest nieodwracalny. Zaliczamy do niego np. wrodzony niedobór disacharydaz, do których należy laktaza. Z kolei wtórny niedobór laktazy spowodowany jest uszkodzeniem błony śluzowej jelita w przebiegu różnych schorzeń, mimo prawidłowego działania laktazy. Jelito może zostać uszkodzone w wyniku chorób infekcyjnych i pasożytniczych, choroby Leśniowskiego-Crohna, celiakii czy przyjmowania niektórych leków. W większości przypadków po wyleczeniu choroby objawy nietolerancji laktozy ustępują.

Czym objawia się nietolerancja laktozy? Do głównych objawów nietolerancji laktozy zaliczymy:

• wodniste biegunki, 
• ból brzucha, 
• wzdęcia, 
• wymioty,
• odbijanie. 

Brak lub niedobór laktazy powoduje, że laktoza przedostaje się do jelita grubego, gdzie przy udziale bakterii rozkładana jest do cząsteczek organicznych. Podczas wspomnianego procesu powstają duże ilości gazów, które gromadzą się w jelitach maluszka, powodując powstanie bolesnych i bardzo uciążliwych kolek. Ponadto nietrawienie laktozy może objawiać czerwonymi zmianami i wypryskami, zarówno na twarzy, jak i na ciele dziecka. Objawy nietrawienia laktozy, podobnie jak i ich nasilenie, uzależnione są zarówno od ilości spożytego mleka, jak również od postaci pokarmu. 

Uczulenie na laktozę może wystąpić u dzieci w każdym wieku, jednak zazwyczaj pojawia się stosunkowo wcześnie i ma burzliwy przebieg. Nawracające biegunki i wymioty przyczyniają się do zatrzymania, a nawet spadku masy ciała dziecka.

W przypadku podejrzenia braku tolerancji laktozy u dziecka należy skonsultować się z lekarzem, który, oprócz przeprowadzenia szczegółowego wywiadu, zleci wykonanie dodatkowych badań. 

Wodorowy test oddechowy to najlepsze badania nieinwazyjne, które niestety u niemowląt – ze względu na brak współpracy – nie zawsze jest możliwe do wykonania. Badanie polega na podaniu doustnym określonej ilości laktozy i pomiarze stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. U dzieci z nietolerancją laktozy stężenie wodoru w wydychanym powietrzu jest większe. Ponadto lekarze zalecają próbę eliminacji i prowokacji pokarmowej. Jeśli po dwóch tygodniach stosowania diety bezlaktozowej objawy ustąpią, a po ponownym włączeniu mleka do diety pojawią się, bardzo prawdopodobne jest, że dziecko zmaga się z nietolerancją. Dodatkowo można przeprowadzić badanie stolca – kwaśny odczyn świadczy o nietolerancji węglowodanów, choć niekoniecznie laktozy.

Z diety dzieci ze stwierdzoną nietolerancją laktozy należy wyeliminować produkty, które ją zawierają. W przypadku wrodzonego niedoboru laktazy, jak i stwierdzenia pierwotnej nietolerancji, „rygorystyczna” dieta musi trwać przez całe życie. Jeśli u dziecka stwierdzono nietolerancję wtórną, produkty zawierające cukier mleczny należy wyeliminować na pewien czas. Jednak o tym, na jak długo i w jakim stopniu musimy zrezygnować z podawania dziecku określonych produktów, zawsze decyduje lekarz.   

– Podczas stosowania u dziecka diety bezlaktozowej należy zapewnić mu odpowiednią dla jego wieku dawkę wapnia, który niezbędny jest do wzrostu młodego organizmu. Znajdziemy go w jajach, dobrej jakości pieczywie i mące, kaszy gruboziarnistej, sezamie, roślinach strączkowych, warzywach liściastych, burakach czy kapuście – dodaje Sebastian Podorski.