Dlaczego dziecko nie mówi R?

By prawidłowo wymówić głoskę „r”, język dziecka musi wykazać się elastycznością i precyzją. Najczęściej tę niełatwą umiejętność opanowują 5-letnie dzieci, jednak zdarza się, że już u 4-letnich usłyszymy poprawne „r”. Często głoska ta zamieniana jest na „l” i wówczas zamiast słowa [rower], maluch wymawia [lowel]. Niekiedy głoska „r” jest opuszczana i zamiast słowa [krowa] słyszymy [kowa].

Dlaczego dziecko nie mówi „r”, wyjaśnia logopeda Gosia Barczuk z centrum Logopeda w bliskości:

– Przyczyn niewymawiania głoski „r” lub jej wadliwej realizacji może być wiele. Należą do nich przyczyny anatomiczne, czyli nieprawidłowości w budowie aparatu artykulacyjnego: np. skrócone wędzidełko języka, nieprawidłowa budowa anatomiczna języka lub czynnościowe: obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe języka, niedostateczna sprawność ruchowa języka lub czubka języka.

Rotacyzm może być także związany z zaburzeniami słuchu (płyn w uszach, centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego). Niektóre dzieci wymawiają tzw. francuskie „r”, które w polskim systemie językowym uznawane jest za nieprawidłowe. Problem pojawia się wówczas, gdy podczas wymowy „r”, tylna część języka jest unieruchomiona. W takim przypadku należy jak najszybciej skonsultować się z logopedą.

Prawidłowa wymowa głoski R stabilizuje się pomiędzy 5. a 6. rokiem życia. Kiedy dziecko zamiast „r” wymawia „l”, warto upewnić się, czy słyszy różnicę między dwoma głoskami. Można poprosić, by klasnęło raz, kiedy w wypowiadanym przez rodziców słowie usłyszy głoskę „r”, a dwa razy, kiedy usłyszy głoskę „l”. W przypadku, gdy 5- lub 6-letnie dziecko ma problemy z prawidłową wymową, należy zgłosić się do logopedy, który dobierze indywidualne ćwiczenia. 

W większości przypadków specjalista zaleca wykonywanie ćwiczeń wstępnych, które mają na celu doprowadzenie do wibracji czubka języka. Ważne, by rodzice zwracali szczególną uwagę na wymawiane przez dziecko słowa, a w przypadku nieprawidłowości poprawiali je i prosili o prawidłowe powtórzenie. 

Jak nauczyć dziecko mówić „r”?

Większości głosek dziecko uczy się przez naśladownictwo. Dlatego podczas rozmowy z nim powinniśmy głośno i wyraźnie wypowiadać problematyczne dla niego słowa. Jak nauczyć dziecko mówić „r”? Kluczową rolę odgrywają zalecone przez logopedę ćwiczenia. Oto kilka propozycji:

• szybkie klaskanie językiem (naśladowanie stukania kopyt konia),
• naśladowanie ssania cukierka – najlepiej przed lustrem,
• dotykanie i liczenie językiem wszystkich dolnych i górnych zębów,
• rozciąganie języka leżącego w jamie ustnej, tak by jego brzegi dotykały zębów trzonowych,
• unoszenie „szerokiego” języka za górne zęby,
• zdmuchiwanie drobnych kawałeczków papieru z czubka języka – tak by wprawić czubek języka w drganie,
• naśladowanie różnych dźwięków np. „prrry”, „drrryń”.

Tylko systematyczne i prawidłowo wykonywane ćwiczenia przyniosą oczekiwany rezultat. Dlatego tak ważne jest, by raz dziennie wspólnie z dzieckiem wykonać całą zalecaną serię.

Gdy dziecko nie mówi „r”, rodzice zaczynają się niepokoić i szukają przyczyny problemu. O ile nieprawidłowa wymowa u 3-latka nie powinna być powodem do zmartwień, to starszego dziecka nie można pozostawić samego sobie. Kiedy dokładnie należy poprosić o pomoc specjalistę? 

– Głoska [r] pojawia się w mowie dzieci około 5., 6. roku życia. Wcześniej, około 4. roku życia powinna być zamieniana na [l]. Warto wybrać się do logopedy, gdy czterolatek nie zamienia głoski [r] na [l] lub gdy głoska [r] nie pojawia się w mowie dziecka 5-6-letniego. Warto obserwować też, czy głoska [r] jest prawidłowo wymawiana – czy nie pojawia się np. [r] uwularne, tzw. francuskie. Nie warto przyspieszać pojawiania się głoski [r], uczenia jej w domu, ponieważ wtedy łatwo o deformację. Trudniej wypracować prawidłową wymowę, gdy głoska jest zdeformowana – dodaje Gosia Barczuk.