Czym jest motoryka i jak ją ćwiczyć u dziecka?

Na ogólną sprawność fizyczną organizmu człowieka ma wpływ prawidłowa budowa ciała i działanie układu ruchu, a także funkcjonowanie układu nerwowego. By nasze ruchy były płynne i skoordynowane, konieczne są: harmonijna budowa i aktywność układu kostno-stawowego oraz mięśniowego kręgosłupa, tułowia i kończyn. Równie ważna jest wytrzymałość, kondycja, koordynacja, utrzymywanie równowagi, świadomość ciała, siła, ruchomość stawów i mięśni, szybkość i zdolność reakcji. 

Przebieg rozwoju ruchowego dziecka

• Niemowlę nie ma skoordynowanych ruchów, około 6. miesiąca życia powinno przewracać się z pleców na bok, unosić główkę i próbować siadać z pomocą osoby dorosłej. 
• Roczne dziecko siada bez podparcia, raczkuje, próbuje chodzić, wkłada przedmioty do pojemnika, wspina się po schodach, uderza przedmiotami o siebie. 
• Dwuletnie dziecko powinno chodzić samodzielnie, biegać, podskakiwać z rozstawionymi szeroko rączkami, manipulować przedmiotami. Maluch powinien też wchodzić po schodach, dostawiając nogi i przytrzymując się poręczy, a także stawać na palcach.
• Trzyletnie dziecko wchodzi po schodach, omija przeszkody, podejmuje próby wykonywania czynności samoobsługowych. 
• Cztero- i pięcioletnie dziecko sprawnie korzysta z narzędzi, swobodnie biega i skacze. Kształtuje się jego koordynacja wzrokowo-ruchowa, poprawia równowaga, doskonalą precyzyjne ruchy dłoni. Wykonuje czynności samoobsługowe, łapie, rzuca, kopie, potrafi utrzymać ciało w równowadze. 
• Dziecko sześcioletnie i starsze osiąga dojrzałość prostych czynności ruchowych. Ma opanowaną prawie połowę ruchów, które charakteryzują osobę dorosłą. Potrafi samodzielnie się ubrać i rozebrać, posługuje się prostymi narzędziami. Zgodna współpraca kończyn i tułowia cechują chód dziecka, a ruchy ciała stają się harmonijne, rytmiczne i płynne. 
• Dziecko dziewięcio-dwunastoletnie osiąga „złoty okres motoryki”– czas kształtowania się sprawności ruchowej. W okresie dojrzewania płciowego rozwój motoryczny ulega zakłóceniu: obserwuje się spadek koordynacji ruchów oraz precyzyjności ich wykonania.

Mamy dwa rodzaje motoryki – dużą i małą. Są one niezbędne do prawidłowego rozwoju ruchowego dziecka.

Rozwój motoryki małej jest uzależniony od stopnia ukształtowania ogólnej aktywności ruchowej. To filar dla zręczności człowieka –zespół wszelakich czynności wykonywanych za pomocą rąk i dłoni. Wymagają one koncentracji uwagi i skupienia na wykonywanym zadaniu. Motoryka mała nie jest cechą wrodzoną człowieka – musimy nauczyć się jej i ją doskonalić. 

Początkowo maluch uczy się chwytania zabawki, później układania klocków, trzymania sztućców, kolorowania, umiejętności pisania, zawiązywania sznurowadeł czy zapinania guzików. Motorykę małą kształtuje się dzięki codziennym czynnościom, a także poprzez zabawę. 

Umiejętności w ramach motoryki małej:

• chwytanie przedmiotów,
• posługiwanie się łyżką, 
• malowanie,
• rysowanie,
• lepienie z plasteliny,
• nawlekanie koralików,
• wycinanie nożyczkami, 
• zawiązywanie butów,
• zapinanie guzików,
• pisanie.

Umiejętności ruchowe z zakresu motoryki dużej pełnią nadrzędną rolę względem czynności manualnych. We wczesnym dzieciństwie warto dbać o wszechstronny rozwój aktywności ruchowej malucha, bo wraz z doskonaleniem umiejętności chodzenia, biegania, jeżdżenia na rowerze, stania na jednej nodze itp. rozwija się układ nerwowy człowieka. W motorykę dużą zaangażowane jest zazwyczaj całe ciało. 

Umiejętności w ramach motoryki dużej: 

• chodzenie,
• bieganie,
• skakanie,
• jazda na rowerze,
• pływanie,
• pokonywanie przeszkód,
• gra w piłkę,
• zabawy, w których ważna jest koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• działania związane z rzutem czy celowaniem.

Rozwój motoryki dużej i małej jest bardzo istotny dla prawidłowej sprawności fizycznej oraz codziennego funkcjonowania. Aby dziecko mogło właściwie wykonywać złożone ruchy motoryki małej, musi opanować proste ruchy z zakresu motoryki dużej. Podczas stymulowania rozwoju ruchowego dziecka należy mieć na względzie rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej. Później można poświęcić czas na usprawnianie motoryki rąk i palców. Motoryka duża to koordynacja ruchów dużych partii ciała. Natomiast motoryka mała pozwala na wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk. 

Warto zwrócić uwagę, że rozwój motoryczny u dzieci przebiega w różnym tempie. Zależy on od wieku i typu budowy ciała malucha. Motorykę trzeba ćwiczyć i rozwijać od narodzin. Należy przy tym pamiętać, że o przebiegu rozwoju motorycznego decydują też czynniki genetyczne (uzdolnienia ruchowe) i wpływy zewnętrzne (środowiskowe). 

Za pomocą sprawności motorycznej dziecko od pierwszych miesięcy życia ma możliwość poznawania otaczającej go rzeczywistości. Maluszek zaczyna podnosić i utrzymywać główkę, kierując wzrok w stronę interesującego go przedmiotu lub dźwięku. Wraz z umiejętnościami samodzielnego przemieszczania się i manipulacji dziecko odkrywa nowe przestrzenie. Rozwija sprawność i siłę fizyczną, ma możliwość komunikacji i budowania relacji z innymi. Oprócz wsparcia rozwoju motorycznego warto zadbać także o stan fizyczny, zbilansowaną dietę. Niezwykle ważne jest stwarzanie warunków do różnych aktywności, m.in.: 

• spacerowania,
• korzystania z placów zabaw, 
• zachęcania do samodzielności (ubierania, rozbierania, spożywania posiłków),
• gier kontaktowych, zespołowych,
• biegania.

Pamiętajmy, iż dla dziecka cenniejsza jest obecność bliskich i ich wsparcie, niż wyręczanie go podczas wykonywania prostych czynności. Podarowanie maluszkowi czasu na działanie i wiara w jego możliwości to klucz do prawidłowego rozwoju motorycznego.