Ciemieniucha u dwulatka – co musisz wiedzieć

Ciemieniucha, zwana inaczej czepcem kołyskowym, jest łagodną odmianą zapalenia skóry, która najczęściej pojawia się u niemowląt pomiędzy drugim a trzecim miesiącem życia. W mechanizmie jej powstawania bierze udział głównie nadmierne wydzielanie łoju, który łączy się ze złuszczającym naskórkiem i doprowadza do pojawienia się charakterystycznych zmian. 

Zmiany skórne zazwyczaj lokalizują się na owłosionej skórze głowy w okolicy ciemiączka i mają postać tłustych, żółtawych, łuszczących się płatów skóry. Warto pamiętać, że ciemieniucha może pojawić się także w innych miejscach, choć zmiany w tych lokalizacjach są zdecydowanie rzadsze niż na skórze głowy.

Zmiany skórne najczęściej pojawiają się na owłosionej skórze głowy w okolicy ciemiączka – stąd nazwa ciemieniucha. Przybiera postać żółtawych, tłustych i łuszczących się płatów skóry. Może pojawić się także w innych miejscach np. w okolicy brwi. Na główce dziecka pojawiają się żółte strupy, które powodują, że włosy stają się bardziej splątane i zbite. Ciemieniucha często pojawia się u dzieci zmagających się z atopowym zapaleniem skóry, niekiedy także i z łuszczycą. 

Częściej pojawia się latem, w ciepłe i upalne dni, kiedy to gruczoły łojowe pracują bardziej intensywnie. Warto wiedzieć, że zmianom nie towarzyszy ból i swędzenie. Ciemieniucha nie powoduje dyskomfortu, jest problemem natury estetycznej.

Ciemieniucha wynika z nieprawidłowej czynności gruczołów łojowych. Zazwyczaj umiejscowiona jest na owłosionej skórze głowy, czasami także na brwiach. Zmiany przybierają formę miękkich, tłustych i nawarstwionych łusek o podłożu rumieniowym. Jeśli ciemieniucha nawraca, jest trudna do usunięcia lub pojawia się na nieowłosionej skórze głowy dziecka może być objawem łojotokowego zapalenia skóry lub atopowego zapalenia skóry. 

– Ilość i skład wydzielanego łoju podlegają znacznym wahaniom w różnych okresach życia, co tłumaczy występowanie ciemieniuchy u noworodków, gdzie stymulacja pikiem androgenowym pochodzenia matczynego stymuluje aktywność wydzielniczą skóry – piszą Aleksandra Buczek, Dominika Wcisło-Dziadecka, Katarzyna Sierant, Ligia Brzezińska-Wcisło w publikacji Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry.

Bardzo prawdopodobne jest, że ciemieniucha u niemowląt jest konsekwencją pobudzenia komórek łojowych przez androgeny matki w ostatnich trzech miesiącach ciąży. Ponadto zmiany skórne u maluszków mogą być indukowane przez Candida albicans, czyli drożdżaka występującego na skórze i w stolcu u niemal każdego niemowlaka zmagającego się ciemieniuchą. 

Jednak problem ten dotyczy nie tylko niemowląt. Choć ciemieniucha u dwulatka nie zdarza się zbyt często, może się pojawić. Dotyka dzieci w wieku przedszkolnym, a czasem nawraca u nastolatków w okresie dojrzewania, kiedy gruczoły łojowe stają się bardziej aktywne.

Co na ciemieniuchę u dwulatka? Łuski, jakie pojawiają się na skórze dziecka, zazwyczaj ustępują samoistnie, w ciągu kilku tygodni i zwykle nie wymagają specjalistycznego leczenia. Ciemieniuchę można spróbować usunąć na dwa sposoby – domowymi metodami lub przy wykorzystaniu preparatów do stosowania miejscowego, dostępnych w aptece. Główkę niemowlaka czy starszego dziecka na około 20 minut przed kąpielą smarujemy oliwą z oliwek. Po kąpieli, kiedy łuski są zmiękczone, należy je delikatnie wyczesywać miękką szczoteczką. 

– Można też zastosować peeling z rozmoczonych w wodzie płatków owsianych lub otrębów pszennych. Taką papką, która zmiękcza naskórek i delikatnie go ściera, smarujemy główkę dziecka na krótko przed kąpielą. Grube łuski można zmiękczyć ciepłymi kompresami z oliwą salicylową, następnie umyć włosy szamponem dla dzieci lub 2-proc.ketolonazolem, delikatnie wyczesać nawarstwienia łoju i (ewentualnie) nałożyć krem z hydrokortyzonem, ketokonazolem lub pimekrolimusem) – czytamy w publikacji. 

Łusek nigdy nie można zdrapywać, szorować – uszkadzając skórę można doprowadzić do zapalenia i zakażenia bakteryjnego. Gdy pomimo upływu czasu ciemieniucha nie znika lub w przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy skorzystać z pomocy pediatry.

Pojawienie się ciemieniuchy jest silnie związane z pracą gruczołów łojowych i nie zawsze uda się jej zapobiec. Należy jednak zadbać o prawidłową higienę głowy. Główkę dziecka myjemy szamponem nawilżającym, a włoski wyczesujemy miękką szczotką. Aby zminimalizować możliwość wystąpienia ciemieniuchy i ograniczyć ryzyko jej nawrotów, warto stosować szampon zapobiegający ciemieniusze dostępny w aptece. Nie należy przegrzewać dziecka – pot sprzyja jej powstawaniu, jak i nasila objawy. Jeśli musimy założyć maluchowi czapkę, starajmy się by była ona wykonana w 100 proc. z bawełny.