Ból ucha u dziecka – przyczyny, objawy, postępowanie

Ból ucha  to częsta przypadłość u niemowląt i małych dzieci. Jak oceniają lekarze, więcej niż jedna trzecia wszystkich wizyt w gabinetach pediatrycznych związana jest z dolegliwościami ucha. Problem u dzieci może być wynikiem stanu zapalnego ucha środkowego czy zewnętrznego, jak i okolic sąsiadujących z uchem, np. jamy ustnej czy gardła. Rzadko obejmuje ucho wewnętrzne. 

Katar

Za najczęstszą przyczynę bólu ucha uznawane jest ostre zapalenie ucha środkowego, będące konsekwencją zakażenia górnych dróg oddechowych, którym towarzyszy katar. Ból ten przez starsze dzieci opisywany jest jako silny, pulsujący, ale w większości przypadków nie trwa długo. Dodatkowo może towarzyszyć mu gorączka i problemy ze słuchem.

Zakażenia bakteryjne

Z kolei zapalenie ucha zewnętrznego u dzieci najczęściej spowodowane jest obecnością bakterii. Rzadziej jego przyczyną są zakażenia grzybicze, którym sprzyja ciepłe i wilgotne środowisko kanału słuchowego zewnętrznego. 

Problemy związane z higieną

Ryzyko zapalenia ucha zewnętrznego wzrasta w przypadku nieprawidłowej higieny uszu i w stanach upośledzających drożność kanału słuchowego, takich jak: 

• czop woskowiny, 
• obecność ciała obcego,
• nieprawidłowości anatomiczne,
• wcześniejsze urazy.

Do czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia choroby lub jej cięższego przebiegu zaliczymy także predyspozycje genetyczne, zespoły obniżenia odporności, niedobory witaminowe i alergie. 

Nieleczony lub źle zdiagnozowany ból uszu u dziecka może doprowadzić do wielu niebezpiecznych powikłań. Może przyczynić się do powstania ropnia, zapalenia błędnika, zapalenia opon mózgowych, a nawet niedowładu nerwu twarzowego. Każde z powikłań wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej i zastosowania odpowiedniego leczenia.

Choć ból ucha może pojawić się już u niemowląt, to dopiero przedszkolaki potrafią go właściwie nazwać i zlokalizować, co znacząco ułatwia dalsze postępowanie. 

Niemowlęta i maluchy zmagające się z bólem ucha stają się:

• rozdrażnione, 
• płaczliwe, 
• mają problemy ze snem,
• mogą pojawić się wymioty i luźne stolce.

Jednak najbardziej charakterystycznym sygnałem wskazującym na ból ucha jest jego pocieranie. 

Ból ucha u dziecka – co podać

Ból ucha, któremu nie towarzyszy wysoka gorączka czy wyciek, jest prawdopodobnie przyczyną infekcji wirusowej. W takim przypadku powinniśmy podać dziecku leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. 

Ból ucha u dziecka – domowe sposoby

Można wspomóc kurację, przygotowując ciepłe – ale suche – okłady, które przyspieszą pęknięcie błony bębenkowej, a tym samym udrożnią odpływ dla wydzieliny. 

Czego nie stosować na ból ucha u dziecka?

Nie zaleca się płukania ucha, aplikowania kropli czy olejków do środka ucha. Olejek kamforowy uśmierza ból, jednak należy pamiętać, że można stosować go tylko zewnętrznie, na skórę wokół ucha – nigdy wewnętrznie. 

Domowe sposoby pomogą w złagodzeniu bólu, ale nie wyleczą schorzenia w przypadku zapalenia bakteryjnego. Jeśli mimo zastosowanego leczenia rodzice nie zaobserwują poprawy lub objawy nasilają się, należy udać się do lekarza – być może konieczne okaże się zastosowanie antybiotyku.  

By rozpoznać przyczynę bólu ucha u dziecka niezbędne jest wykonanie badania otoskopowego przez lekarza, który dokładnie obejrzy przewód słuchowy zewnętrzny oraz błonę bębenkową. Konieczne jest także obejrzenie gardła dziecka, by wykluczyć stan zapalny. 

Może się zdarzyć, że w przypadkach ostrego zapalenia ucha dojdzie do pęknięcia błony bębenkowej i pojawienia się wycieku z ucha. Wówczas konieczne jest nie tylko badanie lekarskie i określenie rodzaju treści sączącej się z ucha, ale późniejsza kontrola procesu gojenia się pękniętej błony bębenkowej. Zwykle nie ma potrzeby wykonywania badań laboratoryjnych, jednak są one konieczne w przypadku, gdy przebieg choroby jest ciężki lub infekcja dotyczy niemowlęcia poniżej 12. tygodnia życia.  W niektórych sytuacjach niezbędne jest wykonanie badań obrazowych, które być może uwidocznią np. zapalenie wyrostka sutkowatego.