Autyzm u dzieci

Autyzm u dzieci jest zaburzeniem o charakterze neurologicznym, związanym z nieprawidłową pracą mózgu. Choć przyczyny autyzmu nie są do końca znane, w literaturze naukowej powtarza się opinia, że ma on podłoże genetyczne. Na jego występowanie mogą mieć wpływ czynniki środowiskowe, np. wiek rodziców. Pierwsze objawy autyzmu można zaobserwować już u niemowląt, jednak niepokojące sygnały najczęściej pojawiają się przed ukończeniem trzeciego roku życia dziecka i trwają do końca jego życia.

„Mimo wielu dyskusji na temat tej problematyki z pewnością wiadomo już, że autyzm dziecięcy to wiele różnych form nieprawidłowości rozwojowych, zróżnicowanych pod względem etiologii i poziomu funkcjonowania jednostki. Wszystkie one mają jednak pewne wspólne cechy, pozwalające  na  to,  by  rozpatrywać  je  łącznie.  Do  objawów  tych  należą przede wszystkim zaburzenia w zakresie rozwoju społecznego, komunikacji werbalnej i pozawerbalnej oraz defekt aktywności imaginacyjnej i behawioralnej” – pisze Barbara Winczura w publikacji „Dziecko z autyzmem. Terapia deficytów poznawczych a teoria umysłu”. 

Jak objawia się autyzm u dzieci? Choć autyzm może mieć różne oblicza, to u wszystkich maluchów pojawiają się trudności w nawiązywaniu relacji społecznych i porozumiewaniu się. Dzieci z autyzmem bardzo często nie nawiązują kontaktu z otoczeniem, nie mają potrzeby i chęci zabawy z rówieśnikami. Zdecydowanie bardziej wolą spędzać czas same ze sobą, w dobrze im znanym otoczeniu.

„Niektóre  dzieci w ogóle nie mówią, inne zaczynają mówić późno lub mają trudności ze zrozumieniem języka i posługiwaniem się niewerbalnymi środkami wyrazu, a z kolei te, które mówią, są bardzo dosłowne w rozumieniu języka. Niedorozwój wyobraźni u małych dzieci autystycznych znajduje wyraz w zawsze jednakowych zabawach przedmiotami, natomiast u ludzi dorosłych może to być obsesyjne zainteresowanie określonymi faktami” – pisze Barbara Winczura. 

Dzieci z autyzmem często nie reagują na polecenia wydawane przez rodzica, zachowują się tak, jakby nie słyszały. Maluchy nieprawidłowo odbierają bodźce zewnętrzne, co może przybierać postać niedowrażliwości słuchowej – dziecko bardzo hałasuje i lubi głośne przedmioty. Jednak równie dobrze maluch może zachowywać się zupełnie odwrotnie – zatyka uszy, słysząc hałas. Zaburzenia w zdolności do budowania i dzielenia pola uwagi możemy zauważyć już u niemowląt. 

„Jeżeli podejrzewamy, że nasz maluszek ma trudności w rozwoju społecznym, zajmijmy się nimi, nie czekając na diagnozę! Objawy trudności, które powinny skłonić do działania to: 

• brak reakcji na imię (typowo reakcja pojawia się w 7.-8. miesiącu życia, jej brak w 12. miesiącu jest wyraźnie niepokojący),

• brak gaworzenia składającego się z różnych sylab w 12. miesiącu,

• brak gestów (np. wskazywania, „pa pa”) i rozumienia gestów w 12. miesiącu,

• osłabiony kontakt wzrokowy, 

• osłabione naśladowanie po dorosłych gestów, dźwięków i czynności – wylicza dr Anna Waligórska z Centrum Terapii Autyzmu SOTIS. 

Brak rozwoju mowy, zatrzymanie lub regres są dość charakterystycznymi objawami, wskazującymi, że dziecko być może nie rozwija się prawidłowo. U dzieci z autyzmem mogą pojawić się trudności w utrzymaniu równowagi – nadwrażliwość przedsionkowa – lub wręcz przeciwnie, nieustanna chęć ruchu, np. bujania na huśtawce – niedowrażliwość. 

Kolejnym symptomem, który powinien skłonić rodziców do bacznej obserwacji, jest fakt, że maluch nie patrzy w oczy, unika kontaktu wzrokowego. Dzieci z autyzmem potrafią godzinami wpatrywać się w jeden punkt.

W przypadku gdy zauważymy objawy autyzmu u dzieci, dostrzeżemy, że rozwój dziecka jest opóźniony lub pojawiają się nietypowe zachowania, należy umówić się na wizytę z pediatrą lub specjalistą od spektrum autyzmu. 

Objawy autyzmu u trzylatka lub dwulatka często zauważane są zarówno przez opiekunki w żłobku czy przedszkolu, jak i osoby z najbliższego otoczenia. 

„Kiedy maluszek już chodzi, a my mamy powody do niepokoju, warto udać się na badanie przesiewowe. Takie badania dostępne są w placówkach specjalizujących się w diagnostyce spektrum autyzmu. Nowością jest możliwość przeprowadzenia badania przesiewowego pod kątem autyzmu online” – podpowiada Anna Waligórska.

Specjaliści zajmujący się autyzmem zwracają uwagę, by rozważnie stymulować zmysły dzieci z tym zaburzeniem. 

„Kiedy niepokoimy się mową i rozwojem społecznym swojego dziecka, koniecznie zrezygnujmy ze wszystkich multimediów! Filmiki i aplikacje są bardzo silną stymulacją, która może 'przysłaniać’ spokojniejsze i mniej dynamiczne kontakty z innymi w prawdziwym życiu. Książeczki też pokazują dziecku świat i mogą je zainteresować, nie wywołując ryzyka osłabienia zainteresowania codziennymi relacjami i zabawami”– podkreśla Anna Waligórska. 

Autyzm nie jest chorobą, którą można wyleczyć, ale zaburzeniem, którego natężenie można zmniejszyć z pomocą metod terapeutycznych. Istnieje wiele metod dedykowanych do terapii dla dzieci ze spektrum autyzmu, które wspomagają ich rozwój. 

W leczeniu powinna uczestniczyć cała rodzina, a im wcześniej rozpoczniemy proces terapeutyczny, tym szanse na poprawę funkcjonowania dziecka są większe. Nie ma dwóch takich samych przypadków autyzmu, dlatego każde dziecko wymaga stałej i indywidualnej opieki specjalisty.