Szczepienia a ciąża – na co warto zaszczepić się w ciąży?

Szczepionka jest preparatem, który w założeniu ma naśladować naturalną infekcję i prowadzić do rozwoju odporności analogicznej do tej, którą uzyskuje organizm w czasie pierwszego kontaktu z prawdziwym drobnoustrojem. W tym celu można podawać szczepionki:

żywe – zawierające całe, pozbawione zjadliwości drobnoustroje,

inaktywowane – zawierające zabite wirusy/bakterie lub ich fragmenty (białka, polisacharydy);

najnowszej generacji – zawierające informację genetyczną (np. mRNA) o produkcji antygenu.

Pod wpływem przyjętej szczepionki organizm uczy się produkować przeciwciała ukierunkowane na zwalczanie danego patogenu. W przypadku kobiet odporność ta może służyć nie tylko im, ale także ich dzieciom – wytworzone przeciwciała wraz z informacjami o antygenach są przekazywane potomstwu w trakcie ciąży (przez łożysko) oraz w okresie karmienia piersią (z mlekiem matki). Pełnią one rolę swoistych „nauczycieli” uczących, dopiero kształtujący się, układ odpornościowy dziecka rozpoznawania i zwalczania wybranych drobnoustrojów. Nabyta w ten sposób odporność bierna jest szczególnie kluczowa w pierwszych 6 miesiącach życia niemowlęcia.

Ochrona organizmu poprzez szczepienia jest więc kluczowa zarówno dla przyszłej matki – chroniąc ją przed chorobami groźnymi w okresie ciąży, ale także jej dziecka – zapewniając mu wczesną ochronę przed licznymi patogenami już od momentu przyjścia na świat.

Pomimo licznych korzyści, szczepienia wciąż jednak pozostają tematem budzącym pewne kontrowersje – szczególnie w kontekście ich bezpieczeństwa. W trakcie ciąży nie zaleca się przyjmowania szczepionek „żywych”, m.in.: szczepionki przeciwko wirusowi HPV (Human Papillomavirus; ludzki wirus brodawczaka), szczepionki MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce), donosowych szczepionek przeciwko grypie (dopuszczalne są szczepienia podskórne i domięśniowe), szczepionki przeciwko ospie wietrznej,  wybranych szczepionek zalecanych podróżnym (żółta febra, japońskie zapalenie mózgu, dur brzuszny).

Szczególne zagrożenie dla zdrowia matki i dziecka stanowi ryzyko zachorowania na różyczkę (możliwe powikłania – tzw. „triada Gregga” obejmująca wady serca, narządu wzroku i słuchu u dziecka) oraz ospa wietrzna (ciężki przebieg w ciąży i u niemowląt, możliwe powikłania rozwojowe). Z tego względu kobietom planującym ciążę zaleca się przyjęcie szczepionek MMR i przeciwko ospie wietrznej do 4 tygodni przed zajściem w ciążę lub w pierwszym możliwym terminie po porodzie.

Zdecydowana większość szczepionek (zarówno „żywych”, jak i inaktywowanych) może być bezpiecznie przyjmowana w okresie karmienia piersią.

Istnieją jednak także szczepionki, których przyjęcie w trakcie ciąży jest nie tylko w pełni bezpieczne, ale wręcz zalecane przez lekarzy. Należą do nich szczepienia:

Przeciwko grypie (domięśniowe/podskórne)

Wskazane dla wszystkich kobiet przechodzących ciążę w sezonie grypowym. Zapewniają ochronę przed grypą i jej powikłaniami zarówno matce, jak i dziecku w pierwszych miesiącach życia.

Szczepionka DTP (skojarzona szczepionka przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi)

Zaleca się szczepienie w 27–36. tygodniu ciąży, niezależnie od statusu zaszczepienia, w celu ochrony dziecka w pierwszych miesiącach jego życia.

Należy jednak pamiętać, że przyjmowanie szczepień (jak i leków) w trakcie ciąży zawsze powinno być konsultowane z lekarzem w celu uwzględnienia aktualnego stanu zdrowia kobiety, jej historii medycznej i możliwych przeciwwskazań zdrowotnych.