Rozwarcie szyjki macicy i bóle porodowe

Szyjka macicy to odcinek narządów rodnych kobiety. Łączy pochwę i trzon macicy. Szyjka macicy jest wydłużoną i zgrubiałą częścią macicy.  

Szyjka macicy zmieni się w trakcie kobiecego cyklu miesięcznego. Jest twarda i całkowicie zamknięta w dni niepłodne. Delikatnie rozwiera się w trakcie owulacji, co umożliwia zapłodnienie.  

W trakcie ciąży szyjka macicy jest zamknięta. Zwarta szyjka macicy zabezpiecza płód przed czynnikami z zewnątrz. Rozwiera się dopiero podczas porodu. Pełne rozwarcie to ok. 10 cm średnicy. Wówczas główka dziecka może przejść przez kanał rodny.  

W ciąży szyjkę macicy wypełnia czop śluzowy. Jego odejście to jedna z oznak, że zbliża się poród. Rozwieranie szyjki macicy określa się również mianem jej dojrzewania.  

Zdarza się, że szyjka ulega rozwarciu i/lub skróceniu przed terminem porodu. Może to sygnalizować ryzyko porodu przedwczesnego.  

Wówczas niezbędne jest wdrożenie odpowiedniej opieki medycznej. Może to wstrzymać lub spowolnić skracanie i rozwieranie szyjki macicy. Pozwoli to na dłuższy czas trwania ciąży.  

Dla rozwijającego się płodu każdy dzień w macicy matki jest bezcenny. Dlatego kobietom ze skracającą się szyjką macicy zaleca się m.in. leżenie w ciąży. Ciężarna potrzebuje wówczas stałej opieki i obserwacji specjalistów. Czasem niezbędny jest specjalny szew lub pessar, aby powstrzymać dalsze rozwieranie szyjki macicy. Przedwczesne rozwieranie szyjki macicy określa się mianem jej niewydolności.  

Rozwarcie szyjki mierzone jest w centymetrach. Ginekolog dokonuje badania palpacyjnego, dlatego wynik podaje w palcach.  

Przelicznik jest następujący: 1 palec – to rozwarcie 2 cm, 2 palce – rozwarcie 4 cm, 3 palce – rozwarcie 6 cm, 4 palce rozwarcie 8 cm, 5 palców – pełne rozwarcie 10 cm.  

Szyjkę macicy można zbadać za pomocą badania USG przez pochwę. Ocenia się w ten sposób zarówno długość szyjki macicy, jak i jej zwarcie/rozwarcie. Skracająca się przedwcześnie szyjka macicy może zwiastować poród przedwczesny.  

Jak ocenić rozwarcie szyjki macicy?  

Wtzw. skali Bishopa ocenia się w skali od 0 do 3 następujące elementy: 

• rozwarcie szyjki macicy,  
• skrócenie szyjki macicy,  
• konsystencję szyjki macicy,  
• zaawansowanie części przodującej szyjki macicy  
• ułożenie szyjki macicy względem osi pochwy.  

Jeśli suma punktów wynosi co najmniej 9, oznacza to dojrzałość szyjki macicy.  

Jeśli suma punktów wynosi co najmniej11, oznacza to, że akcja porodowa już trwa.  

Specjaliści zwracają uwagę na fakt, że ocenianie rozwarcia skalą Bishopa ma wady. W zależności od osoby badającej lub nawet przy kolejnych badaniach przez tę samą osobę, uzyskuje się inne rezultaty. Nie jest to więc pewne narzędzie do oceny postępu porodu.  

Rozwarcie szyjki macicy w terminie porodu jest niezbędne, aby dziecko mogło przyjść na świat. Jeśli rozpoznasz objawy rozwierania szyjki macicy, udaj się na położniczą izbę przyjęć.  

Jeśli do rozwarcia dochodzi przed terminem porodu, jest to stan niebezpieczny, grożący przedwczesnym rozwiązaniem. Dlatego warto znać objawy rozwierania szyjki macicy:  

• ból brzucha,
• twardnienie brzucha, 
• plamienie,
• sączenie wód płodowych, 
• odejście czopa śluzowego.

– Częstym objawem rozwierania szyjki macicy jest odejście czopa śluzowego. To zbita podkrwawiona masa śluzu, która do tej pory uszczelniała szyjkę macicy – wyjaśnia położny Tomasz Kołodziejczyk.- Nie zawsze towarzyszy temu odejście wód płodowych. Pacjentki mogą nie zdawać sobie z tego sprawy lub nie zwracają na to uwagi. Często jest tak, że sączenie wód płodowych rozpoznaje się dopiero w szpitalu lub gabinecie ginekologicznych podczas badania. Pacjentki nie potrafią określić, jak długo ta sytuacja już trwa.  

Czasem dochodzi do skrócenia i/lub rozwarcia szyjki macicy bez objawów odczuwalnych przez matkę. Dlatego tak ważne są regularne wizyty ginekologiczne w czasie ciąży.  

Bóle porodowe nasilają się w miarę rozwierania szyjki macicy. Są porównywalne do skurczy miesiączkowych, ale w większym natężeniu. Przypominać mogą też opasanie brzucha taśmą lub gorsetem. Szczyt skurczu jest nieprzyjemny i bywa bolesny. Ból może pojawiać się także w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, nad spojeniem łonowym. Ból i skurcze mogą dotyczyć także górnej części ud. Pierwsze skurcze mogą trwać ok. 30 sekund i pojawiać się co ok. 5-10 minut.  

W miarę postępu porodu skurcze będą coraz bardziej bolesne, coraz dłuższe (60 sekund), coraz częstsze (co 1-3 minuty). Po kryzysie siódmego centymetra, pojawiają się skurcze parte. Rozwarcie szyjki macicy wynosi wówczas ok. 8-10 cm. Kobiety odczuwają wówczas w kroczu ból, pieczenie, parcie. Główka dziecka przesuwa się w dół i nieznacznie cofa w czasie kolejnych skurczy. Po urodzeniu główki maluch opuści wkrótce kanał rodny. Po kolejnych kilku minutach czynność skurczowa będzie wznowiona, aby wydalony został popłód.  

Fazy porodu wyznacza się m.in. w oparciu o rozwarcie szyjki macicy. Do rozwarcia szyjki macicy przyczyniają się zarówno czynniki hormonalne, jak i skurcze porodowe oraz nacisk główki płodu.  

Fazy rozwierania szyjki macicy:  

1. Faza utajona, czyli faza tzw. wolnego rozwierania. Ta faza może trwać 5-7 godzin, w zależności od tego, ile porodów kobieta ma za sobą. W tej fazie szyjka macicy rozwiera się do 3-4 cm.  
2. Faza aktywna – może trwać od 2,5 do 4,5 godziny w zależności od tego, ile porodów kobieta ma za sobą. W tej fazie szyjka macicy rozwiera się od ok. 3-4 cm do ok. 10 cm. Uważa się, że najtrudniejszy moment to tzw. kryzys siódmego centymetra, czyli moment, w którym rozwarcie wynosi 7-8 cm. To najbardziej bolesny moment porodu, skurcze są wówczas długie i silne.  

Po pełnym rozwarciu szyjki macicy do rodzenia dziecka mija ok. 30 do 60 minut.

Następnie następuje urodzenie łożyska, błon płodowych, pępowiny (tzw. popłód).

Można przyspieszyć rozwieranie szyjki macicy: 

• Przyjmując pozycję stojącą/kuczną/klęk.
• Chodząc.
• Siadając i kręcąc biodrami na piłce lub worku sako. 

Zdarza się, że w szpitalach wykorzystuje się balonik, tj. cewnik Foleya, który, sukcesywnie wypełniany, przez mechaniczny nacisk wpływa na rozwarcie szyjki macicy. Stosować można także dopochowowo żele prostaglandynami. To substancje działające stymulująco na szyjkę macicy. Przyspieszają jej rozwarcie. Warto dodać, że prostaglandyny znajdują się również w spermie. Dlatego stosunek seksualny w końcówce ciąży może wpłynąć na przyspieszenie terminu porodu i jego przebieg.