
Późne macierzyństwo – dlaczego się na nie decydujemy? Jakie mamy możliwości?
Spis treści:
Późne macierzyństwo, czyli kiedy?
Dawniej późne macierzyństwo kojarzyło się z pierwszą ciążą po trzydziestce – dziś ta granica się przesunęła. Jak wskazują dane GUS, obserwowane po 1990 roku zmiany spowodowały przesunięcie najwyższej płodności kobiet z grupy wieku 20–24 lata do grupy 25–29, a także do grupy 30–34 lata. Znaczący wzrost płodności ma miejsce także w najstarszych grupach wieku. W latach 1990–2021 udział matek w wieku co najmniej 30 lat podwoił się i stanowią one 55 proc. kobiet, które urodziły dziecko w 2021 r. Średni wiek urodzenia pierwszego dziecka w 2021 wyniósł prawie 29 lat.
O późnym macierzyństwie zazwyczaj mówi się wtedy, gdy kobieta decyduje się na dziecko po 35. roku życia. Ma to związek m.in. z tym, że wiek matki jest jednym z czynników ryzyka powikłań okołoporodowych. W standardzie organizacyjnym opieki okołoporodowej mowa o:
- sytuacji, gdy ciężarna jest pierworódką poniżej 18. roku życia lub powyżej 35. roku życia,
- sytuacji, gdy ciężarna jest wieloródką powyżej 40. roku życia lub wieloródką po urodzeniu czwórki dzieci.
Co wpływa na decyzję o późnym macierzyństwie?
Niezależność, stabilny związek, malejąca płodność – to czynniki, które często wpływają na decyzję o powiększeniu rodziny. A dlaczego zostanie mamą odkładamy na później? Późne macierzyństwo jest coraz bardziej akceptowalne społecznie, kobiety przestały skupiać się na myślach typu: „co ludzie powiedzą”, „na zebraniu wezmą mnie za babcię”. Kobiety chcą zostać matkami po osiągnięciu pewnych celów, np. związanych z nauką czy z pracą. Chcą podjąć tę decyzję świadomie. Czynniki wpływające na decyzję o późnym macierzyństwie to m.in.:
- skuteczne metody antykoncepcji,
- wzrost poziomu wykształcenia kobiet i ich udział w rynku pracy,
- partnerstwo w związkach,
- choroby,
- niepewność ekonomiczna,
- brak wspierającej polityki rodzinnej.
Późne macierzyństwo często związane jest z dłuższym czasem potrzebnym na pomyślne zajście w ciążę i koniecznością korzystania z technik wspomaganego rozrodu.
Zabezpieczenie płodności - stosowane metody
Metody wspomaganego rozrodu to m.in. inseminacja wewnątrzmaciczna (IUI) nasieniem partnera lub nasieniem dawcy czy zapłodnienie in vitro. Jednym z pierwszych kroków jest uzyskanie odpowiedniej liczby komórek jajnikowych. Niestety, po 35. roku życia rezerwa jajnikowa zaczyna się obniżać. Stąd myślenie o zabezpieczeniu płodności, a zamrażanie komórek jajowych to szansa na późniejsze macierzyństwo.
Mrożenie komórek jajowych pozwala zachować pobrane komórki jajowe i wykorzystać je w celu zapłodnienia i transferu w przyszłości. Wskazania do mrożenia komórek jajowych to m.in.:
- zachowanie płodności u chorych na raka lub z innymi upośledzającymi płodność chorobami,
- ryzyko przedwczesnego wygasania czynności jajników,
- bankowanie komórek jajowych u kobiet, które pragną odłożyć macierzyństwo w czasie.
Należy pamiętać o dwóch rzeczach: mrożenie jajeczek to szansa, ale nie gwarancja zostania mamą. Po drugie, obowiązująca ustawa o leczeniu niepłodności dopuszcza możliwość pobrania i zamrożenia komórek jajowych wyłącznie przy wskazaniach medycznych (to „działania medyczne podejmowane w celu zabezpieczenia zdolności płodzenia w przypadku niebezpieczeństwa utraty albo istotnego upośledzenia zdolności płodzenia na skutek choroby, urazu lub leczenia”). Do zabiegu kwalifikuje lekarz.
Zamrażanie jajeczek a wsparcie psychologiczne
Kobiety, które decydują się na zamrożenie jajeczek, powinny skorzystać ze wsparcia psychologicznego – jest ono pomocne zarówno na początku, gdy myślimy o tej formie zabezpieczenia płodności, jak i później, gdy chcemy już zostać mamami. Kontakt ze specjalistą jest szczególnie ważny w sytuacji, gdy to rozwiązanie jest nam narzucone, np. w związku z chorobą nowotworową. Nie bez znaczenia jest również znalezienie wspierającego lekarza, który dokładnie wyjaśni nam całą procedurę. I nie będzie obiecywał niemożliwego.
Późne macierzyństwo – alternatywne rozwiązania
Mrożenie jajeczek nie jest jedyną szansą na późne macierzyństwo. Inne rozwiązania to macierzyństwo zastępcze (tj. surogacja, która w Polsce wciąż jest kontrowersyjna i nie jest jasno uregulowana prawnie), adopcja (przejęcie obowiązków rodziców biologicznych, przysposobienie), stworzenie rodziny zastępczej (tymczasowa pomoc). Chociaż istnieje wiele metod leczenia niepłodności, z wiekiem szanse na powodzenie niestety maleją. Matką jednak możemy zostać – przecież nie tylko ta biologiczna ma znaczenie, a w domach dziecka nie brakuje młodych ludzi czekających na dom.
Źródła:
- Główny Urząd Statystyczny, Sytuacja demograficzna Polski do 2021 r., Warszawa 2022
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, Dz.U. 2018 poz. 1756
- Mills M. et al, Why do people postpone parenthood? Reasons and social policy incentives, Human Reproduction Update, Volume 17, Issue 6, November-December 2011, 848–860
- Levi Setti P., Patrizio, Mrożenie komórek jajowych – najnowsze osiągnięcia, oczekiwania na przyszłość, Ginekologia Po Dyplomie, wrzesień 2012, 40–45