L4 w ciąży – co należy o nim wiedzieć?

L4 w ciąży to zwolnienie przysługujące kobiecie, której stan zdrowia uniemożliwia wykonywanie pracy. Nieraz lekarz podejmuje taką decyzję z powodu dużego stresu, na który narażona jest ciężarna lub gdy rodzaj pracy mógłby stanowić zagrożenie. Ważne jest, żeby w gabinecie dokładnie omówić ewentualne L4. Pacjentka musi zostać poinformowana, na jakiej podstawie wystawiane jest zwolnienie. W razie wątpliwości warto zasięgnąć opinii prawnej.

Warto również podkreślić, że kobieta ma prawo do L4 zarówno wtedy, gdy jej niedyspozycja wynika z ciąży, ale także gdy choroba nie jest związana z odmiennym stanem. Zwolnienie może trwać 270 dni, czyli dziewięć miesięcy. Od pierwszego dnia ciąży/od pierwszej wizyty lekarz może przyszłej mamie zalecić, by zwolniła tempo i zawiesiła działalność zawodową.

Od 1 grudnia 2018 roku zwolnienia wystawiane są w formie elektronicznej (e-ZLA). Trafiają one automatycznie do ZUS-u oraz pracodawcy. Niezdolność do pracy przypadającej w okresie ciąży określa litera B. Podczas wypełniania formularza online lekarz decyduje, czy będzie to L4 „leżące” czy „chodzące”.

W obu przypadkach nie można wykonywać pracy (ani u dotychczasowego pracodawcy, ani dorywczo czy zleceniowo w innym miejscu, wykluczona jest również praca bezpłatna). Zwolnienie leżące jest bardziej restrykcyjne i faktycznie lepiej w tym czasie skupić się na rekonwalescencji, co nie oznacza, że zabronione jest wychodzenie z domu.

Kobieta może pojechać do lekarza, na rehabilitację czy wyjść do apteki. Powinna wykonywać tylko niezbędne aktywności, w przeciwnym razie w przypadku niezapowiedzianej kontroli, gdy na przykład nie będzie jej w domu, konieczne może okazać się złożenie wyjaśnień.

Drugi typ zwolnienia – chodzący – wbrew pozorom nie daje ciężarnej więcej swobody. Nadal nie oznacza to, że kobieta może opuszczać dom, żeby zrobić zakupy czy wziąć udział w wydarzeniu kulturalnym. A co ze spacerami czy wycieczką rowerową? W tym przypadku również lepiej ustalić to z lekarzem i poprosić o stosowną dokumentację z wypisanymi zaleceniami. L4 zakłada bowiem, że w czasie jego trwania nie można pracować, ale także wykonywać czynności, które mogłyby wydłużyć czas niezdolności do pracy.

ZUS może w dowolnym momencie i bez zapowiedzi przysłać kontrolę, która sprawdzi, czy ciężarna korzysta ze zwolnienia zgodnie z jego przeznaczeniem. Dlatego tak ważne jest podanie właściwego miejsca zamieszkania (a nie na przykład zameldowania, pod którym urzędnik nas nie zastanie), a także zbieranie paragonów i dokumentów potwierdzających, że musiałyśmy wyjść z domu, by na przykład zakupić leki.

W przypadku jakichkolwiek nieścisłości lub wątpliwości ZUS ma prawo poprosić o złożenie zeznań i wyjaśnień. We własnym interesie lepiej to zrobić.

Zwolnienie kobiecie w ciąży może wystawić nie tylko ginekolog, ale także lekarz rodzinny i każdy specjalista (od dermatologa po dentystę). Nie ma również znaczenia, czy odbywa się to w ramach NFZ, czy prywatnej praktyki. Lekarz wystawia L4, gdy istnieje faktyczne zagrożenia dla zdrowia kobiety i płodu, a także, gdy pojawia się prawdopodobieństwo utraty ciąży – na przykład w wyniku przebywania w niebezpiecznym środowisku czy dużego stresu.

Poza kwestiami zdrowotnymi nie bez znaczenia w tym kontekście są wymogi prawne. Zwolnienie różni się w zależności od formy zatrudnienia i tego, czy kobieta ma ubezpieczenie chorobowe na określony czas – prawo do zasiłku chorobowego nabywa się po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego w przypadku osób pracujących (umowa o pracę) lub 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia w przypadku osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, na przykład w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą lub objętych umową zlecenie.

Nieraz prawo do zasiłku obowiązuje od pierwszego dnia ubezpieczenia: gdy jesteśmy niezdolni do pracy, ponieważ ulegliśmy wypadkowi w drodze z lub do pracy; prawo to mają również pracownicy z co najmniej 10-letnim okresem obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, a także absolwenci szkół i uczelni wyższych, jeżeli przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od uzyskania dyplomu.

Kobieta zatrudniona na umowę o pracę może skorzystać ze zwolnienia niemal na cały okres trwania ciąży – 270 dni. W bardziej skomplikowanej sytuacji są panie zatrudnione na umowę o dzieło lub zlecenie. W tym pierwszym przypadku kobieta nie może skorzystać z L4, ponieważ z tytułu umowy o dzieło nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Ciężarne, które prowadzą działalność gospodarczą lub mają umowę zlecenie, mogą otrzymać zwolnienie dopiero po upływie 90 dni od daty zgłoszenia się do ubezpieczenia chorobowego.

W każdym przypadku nie należy zapominać, że sam fakt zajścia w ciążę nie jest argumentem do skierowania na L4. Zwolnienie przeznaczone jest dla kobiet, które mają problemy zdrowotne lub rodzaj wykonywanej przez nie pracy mógłby zaszkodzić im lub płodowi.

Początek i czas trwania L4 zależy od ustaleń między pacjentką a lekarzem. Niektóre kobiety już w pierwszym miesiącu ciąży idą na zwolnienie, inne pracują tak długo, jak pozwala im zdrowie. Kobieta może skorzystać z L4 w ciąży, jeżeli przepracowała co najmniej 30 dni i odprowadza składki z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego.

Kobiecie w ciąży przysługuje maksymalnie 270 dni zwolnienia lekarskiego – co w przypadku przejścia na L4 w pierwszym dniu ciąży oznacza dziewięć miesięcy na rekonwalescencję. Ciężarna ma prawo do takiego okresu zwolnienia bez względu na to, czy choroba jest, czy też nie jest bezpośrednio związana z ciążą. Decyduje o tym lekarz, mając na względzie dobro jej i rozwijającego się płodu, a decyzja może zapaść tak w pierwszym, jak i drugim lub trzecim trymestrze.

W czasie zwolnienia lekarskiego kobiecie w ciąży przysługuje 100 proc. wynagrodzenia. Świadczenie za pierwsze 33 dni wypłaca pracodawca, a następnie wpłaty przejmuje ZUS i to ta instytucja zajmuje się dopilnowaniem, żeby wszystko przebiegało zgodnie z prawem.

Wolny czas warto poświęcić w pełni na powrót do zdrowia, ponieważ w myśl ustawy „w razie choroby i macierzyństwa ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia”.

Nie ma odgórnie ustalonych i sztywnych zaleceń dla L4 w ciąży. Organizm każdej kobiety reaguje inaczej na zmiany, dlatego decyzja o ewentualnym zwolnieniu lekarskim ustalana jest indywidualnie z lekarzem, którego należy poinformować o każdym szczególe naszej kondycji. Specjalista powinien mieć wiedzę, czy to nasza pierwsza ciąża, a jeżeli nie, to czy wcześniej pojawiały się jakieś niepokojące objawy. Lekarz oceni, czy kobiecie nie grozi poronienie lub poród przedwczesny. Duże znaczenie ma też kondycja psychiczna i rodzaj wykonywanej pracy – jeżeli ekspert uzna, że może ona wywoływać zbyt duży stres czy przemęczenie, to najpewniej zaleci zwolnienie.