Jak przyjmować żelazo w ciąży?

Żelazo jest substancją krwiotwórczą, niezbędną zarówno matce, jak i dziecku. Jako najważniejszy składnik hemoglobiny żelazo pełni istotną rolę w transporcie tlenu i składników odżywczych do łożyska i płodu. Wspomaga także: 

• prawidłowy wzrost i regenerację tkanek, 
• walkę z wolnymi rodnikami,
• ochronę przed  infekcjami atakującymi organizm, 
• układ nerwowy w jego funkcjach intelektualnych,
• skórę w ochronie przed starzeniem się.

Jak się przyjmuje, kobiety od 19. roku życia powinny przyjmować dziennie ok. 18 mg żelaza. Wydawałoby się, że to wielokrotnie za dużo, ponieważ zapotrzebowanie wynosi 1,4 mg na dobę. Przyswajalność żelaza wynosi jednak zaledwie 10 proc., dlatego tak ważne jest uzupełnianie jego poziomu w organizmie zarówno dietą, jak i odpowiednio dobraną suplementacją.  W czasie ciąży zapotrzebowanie na żelazo znacząco wzrasta.  

Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zaleca się:

1. Regularne oznaczanie stężenia ferrytyny u każdej kobiety w czasie ciąży już od pierwszej wizyty u ginekologa. 
2. Stosowanie preparatów żelaza przed 16. tygodniem ciąży tylko w przypadku stwierdzonej niedokrwistości z niedoboru żelaza (kiedy stężenie hemoglobiny wynosi mniej niż 11g/dl). 
3. Suplementację żelaza w dawce do 30 mg/dobę po 16. tygodniu ciąży, kiedy występuje spadek stężenia ferrytyny poniżej 60 mg/l.

Organizm nie jest w stanie sam „wyprodukować sobie” żelaza. Zapotrzebowania na ten pierwiastek w czasie ciąży nie zaspokoi sama dieta. By organizm przyszłej mamy lepiej przyswajał żelazo, konieczne jest odpowiednie komponowanie posiłków i unikanie produktów, które hamują wchłanianie. 

Jakie artykuły spożywcze są źródłem żelaza? 

Wśród produktów pochodzenia zwierzęcego najwięcej tego pierwiastka jest w czerwonym mięsie, żółtkach jaj i podrobach, np. wątróbce. W świecie roślin jadalnych pewne ilości  żelaza znajdziemy w roślinach strączkowych, szpinaku, natce pietruszki, płatkach owsianych, kiszonej kapuście, botwince i burakach, a także w orzechach, daktylach i innych suszonych owocach. 

By żelazo z diety było lepiej przyswajalne warto jeść produkty z zawartością żelaza w połączeniu z witaminą C. Warto także zrezygnować z herbaty na rzecz np. wody z cytryną.

W ciąży nawet najlepiej skomponowana dieta nie wystarczy, by dostarczać organizmowi odpowiednią dawkę żelaza. Szczególnie dotyczy to drugiego i trzeciego  trymestru, kiedy dziecko bardzo szybko rośnie i rozwija się. 

W uzupełnieniu niedoboru pomocne będą suplementy diety. Warto najpierw porozmawiać z lekarzem prowadzącym ciążę, by z jego pomocą dobrać preparat bezpieczny dla dziecka. Dawkowanie żelaza powinno być poprzedzone badaniami krwi, które pozwolą na kontrolę poziomu minerałów i witamin, niezbędnych dla przyszłej mamy.

Przy przyjmowaniu preparatów z żelazem ważnych jest kilka zasad: 

• Suplementy z żelazem powinno się zażywać po posiłku. 
• Należy popijać je przegotowaną/źródlaną wodą. Herbata, woda mineralna i napoje słodzone są niewskazane. 
• Żelazo w tabletkach powinno łączyć się z witaminą C.
• Powinno się unikać łączenia z pokarmami/suplementami zawierającymi cynk, mangan, miedź, błonnik, wapń i białko roślinne. 
• W przypadku problemów żołądkowych najlepszym wyborem jest chelat żelaza.

Przedawkowanie żelaza w ciąży może być szkodliwe zarówno dla matki, jak i dziecka. Do najważniejszych objawów przedawkowania żelaza w ciąży należą:

• częstsze zaparcia, 
• bóle brzucha, 
• wzrost ciśnienia tętniczego. 

Przedawkowanie żelaza może także prowadzić do zatrucia ciążowego i – jak w przypadku niedoboru – do przedwczesnego porodu. Z tego względu należy regularnie przeprowadzać badania krwi oraz tak dobrać dietę i ewentualną suplementację żelaza w ciąży, by nie było go za dużo.

Żelazo spożywane w nadmiernej ilości może być toksyczne. Nasz organizm nie jest w stanie go wydalić, a wolne jony żelaza mogą niszczyć tłuszcze, białka oraz materiał genetyczny DNA. 

Na półkach aptecznych dostępnych jest wiele preparatów, z których niemal każdy zawiera żelazo. Według badań dwie trzecie kobiet ciężarnych zażywa zbyt wysokie dawki żelaza. Należy się wystrzegać nadmiernego spożywania tego minerału.

Według Światowej Organizacji Zdrowia niemal jedna trzecia światowej populacji spożywa za mało żelaza. Jak się ocenia, niedobory występują nawet u co drugiej ciężarnej. Deficyt tego pierwiastka jest najczęściej występującym niedoborem dotyczącym organizmu dziecka od pierwszych tygodni po zapłodnieniu. Symptomy braku żelaza to:

• zmęczenie,
• trudności z koncentracją, 
• niepokój, 
• zaburzenia snu, 
• zawroty głowy, 
• duszności, 
• sucha skóra, 
• wypadanie włosów, 
• łamliwość paznokci, 
• pękanie kącików ust, 
• niewydolność aparatu zastawkowego krążenia, 
• kompensacyjne przyspieszenie akcji serca, 
• anemia, 
• obniżona odporność. 

Dodatkowo u dzieci niedobór żelaza może niekorzystnie wpłynąć na rozwój narządów na etapie życia płodowego i niską wagę urodzeniową.

Warto zwrócić uwagę, że produkty bogate w żelazo są niezbędne do życia i prawidłowego funkcjonowania człowieka. Jeżeli organizm otrzymuje za mało żelaza w posiłkach, wówczas w jelitach wzrasta jego wchłanianie, a komórki ciała sięgają do ferrytyny. Niedokrwistość może wynikać także z niedoboru witaminy B12, kwasu foliowego czy miedzi, a nie tylko samego żelaza.