Czy homeopatia w ciąży jest bezpieczna?

Współczesna homeopatia została zapoczątkowana pod koniec XVIII wieku przez niemieckiego lekarza Samuela Hahnemanna. W poszukiwaniu skuteczniejszych i bezpieczniejszych metod leczenia postanowił on oprzeć się na założeniach ojców medycyny, takich jak Hipokrates czy Paracelsus, i w 1790 roku odkrył homeopatyczną zasadę podobieństw. Kolejne lata badań i eksperymentów pozwoliły mu na opracowanie procedur współczesnej homeopatii – metody leczenia opierającej się na trzech podstawowych zasadach.

• Similia Similibus Curantur – podobne niech będzie leczone podobnym.
• Lek w małych dawkach działa leczniczo na te objawy choroby, które – podany w dużych dawkach osobom zdrowym – wywołuje.
• Choroba jest rozstrojem dynamicznym siły życiowej – należy leczyć cały organizm, a nie samą chorobę.

W odróżnieniu od medycyny konwencjonalnej działającej na zasadzie zwalczania chorób i ich objawów homeopatia ma przede wszystkim wspierać organizm w procesie samoleczenia. 

Jeśli organizm reaguje na chorobę gorączką, to według homeopatów można go wspomóc preparatem wywołującym gorączkę. Jednakże aby nie zaszkodzić pacjentowi, lek należy zastosować w najmniejszej możliwej dawce, w której wciąż wywołuje efekt – nie tyle leczniczy, co stymulujący organizm do walki z chorobą. 

W przygotowywaniu leków homeopatycznych kluczowe są zatem wielokrotne rozcieńczanie (potencjonowanie) i mające na celu pobudzenie siły leczniczej wstrząsanie (dynamizowanie). W efekcie stosowane preparaty zawierają śladowe ilości substancji czynnych – za najwyższą potencję uważa się C1, czyli rozcieńczenie 1:100, podczas gdy najczęściej zalecane przez Hahnemanna C30 to już 1:1060.

Dwa niezależne badania ankietowe przeprowadzone w 2011 roku w Wielkiej Brytanii oraz w 2015 roku w Australii, pomimo dzielących je czasu i odległości, wykazały, że po leki homeopatyczne w ciąży sięga 13–14 proc. kobiet. Wyniki brytyjskiego zespołu Jackie L. Bishop z uniwersytetu w Bristolu pokazują rosnące zainteresowanie homeopatią wraz z rozwojem ciąży – w pierwszym trymestrze sięgało po nią zaledwie 2 proc. ciężarnych, podczas gdy w następnych liczba ta sięgała już kolejno 10 i 13 proc. 

Można zatem przyjąć założenie, że homeopatia dla ciężarnych stanowi przede wszystkim alternatywę dla tradycyjnych leków, spośród których wiele jest przeciwwskazanych w drugim i trzecim trymestrze. Jednocześnie kobiety sięgają po nią głównie przy dolegliwościach dokuczliwych, aczkolwiek niestanowiących dużego zagrożenia dla zdrowia. 

Wśród brytyjskich pacjentek największą popularnością cieszyły się preparaty Arnica, zalecany w uczuciu zmęczenia, stłuczeniach, bólach mięśni i stawów, oraz Ipecac – zwalczający nudności i wymioty. Podobne wskazania dla ciężarnych wymienia zbiór wytycznych „Leczenie homeopatyczne – schematy i rekomendacje” z 2007 roku, dokładając do już wymienionych między innymi preparat przeciwwymiotny Tabacum i polecany w zmęczeniu psychicznym i fizycznym Sepia.

Jak już wspomniano, homeopatia bazuje na wielokrotnych rozcieńczeniach substancji czynnej prowadzących do uzyskania preparatu zawierającego jej śladowe ilości. Budzi to wiele kontrowersji i wątpliwości w kontekście skuteczności leków homeopatycznych, ale jednocześnie gwarantuje wysokie bezpieczeństwo podczas ich stosowania. 

Przeprowadzona przez naukowców z norweskiego Uniwersytetu w Tromsø metaanaliza, obejmująca 41 prac opublikowanych w latach 1995–2020, potwierdza bezpieczeństwo stosowania leków homeopatycznych. Pacjenci stosujący homeopatię doświadczali działań niepożądanych znacznie rzadziej niż osoby sięgające po leki konwencjonalne lub ziołowe. Skutki uboczne były odnotowywane w podobnej liczbie jak w grupie kontrolnej, a ich objawy w przeważającej mierze były łagodne. U części pacjentów obserwowano także, zgodne z założeniami homeopatii, nasilenie objawów leczonego schorzenia, dotyczyło ono jednak głównie łagodnych problemów skórnych.

Chociaż wspomniane badania obejmowały różne grupy pacjentów, pokazują one, że homeopatia także w ciąży może stanowić znacznie bezpieczniejszy wybór niż leki konwencjonalne i ziołowe. Oczywiście należy zawsze mieć na uwadze brak jednoznacznego potwierdzenia skuteczności homeopatii. 

W przypadku poważnych dolegliwości i chorób stanowiących faktyczne zagrożenie dla zdrowia nie powinna ona zastępować konsultacji lekarskich ani leczenia konwencjonalnego. O ile częstotliwość występowania działań niepożądanych jest bardzo niska, pewne wątpliwości może budzić fakt, że preparaty homeopatyczne w przeważającej mierze bazują na cukrze, stanowiącym główny składnik granulek. Ilość przyjmowanego w ten sposób cukru jest jednak na tyle niska, że nie powinna stanowić żadnego zagrożenia nawet dla osób zmagających się z cukrzycą ciężarnych.

Homeopatia w ciąży może stanowić dobrą alternatywę w leczeniu łagodnych dolegliwości, w szczególności bóli mięśniowych czy porannych nudności, kiedy podjęcie leczenia nie jest niezbędne, ale może znacząco poprawić komfort życia. Skuteczność leków homeopatycznych w badaniach klinicznych statystycznie oceniana jest na poziomie zbliżonym (lub nieznacznie przewyższającym) placebo, jednak część stosujących je pacjentów zgłasza poprawę, a bardzo niska zawartość substancji czynnej minimalizuje ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Leczenie homeopatyczne w ciąży może się więc sprawdzić na zasadzie „lepsze takie niż żadne” – nawet jeśli szansa na uzyskanie poprawy nie jest duża, sięgnięcie po homeopatię nie wiąże się z dużym zagrożeniem dla ciąży i rozwoju płodu.