Co to jest oligospermia i jak ją leczyć?

Zgodnie z obowiązującymi normami WHO dotyczącymi oceny nasienia oligospermią określa się zbyt małą koncentrację plemników w 1 mililitrze. Jest to równoznaczne z za małą ich liczbą w nasieniu mężczyzny. Oligospermię rozpoznaje się w przypadku, gdy w badaniu jest poniżej 15 milionów plemników w 1 mililitrze nasienia. Wyróżnia się 3 stopnie oligozoospermii: 

I. stopień: 10–15 mln plemników/ml,

II. stopień: 5–10 mln/ml,

III. stopień: 1–5 mln/ml.

Kryptozoospermia to stan, gdy w 1 ml nasienia obecnych jest mniej niż 1 milion plemników. Sytuacja, w której nie ma żadnego plemnika określana jest zaś jako azoospermia.

Proces powstawania i dojrzewania plemników nazywany jest spermatogenezą. Jest on regulowany przez hormony osi podwzgórze-przysadka-jądro. Główną rolę w procesie spermatogenezy odgrywa testosteron. Przyczyny oligospermii nie muszą być jednak związane wyłącznie z gospodarką hormonalną w organizmie mężczyzny, ale mogą też wynikać z innych przyczyn, np. z żylaków powrózka, przebytych chorób zakaźnych czy też palenia papierosów. 

Zaburzenia hormonalne  

Hipogonadyzm to defekt w funkcjonowaniu gonad. W zależności od miejsca, w którym doszło do uszkodzenia produkcji hormonów, wyróżniamy hipergonadyzm hipergonadotropowy i hipogonadotropowy. Do uszkodzenia mogło dojść w jądrach, ale też we wspomnianej wcześniej przysadce czy podwzgórzu, które odgrywają bardzo ważną rolę w spermatogenezie. Do zaburzeń hormonalnych mogących przyczynić się do oligospermii zalicza się m.in. zespół Klinefeltera czy zespół Pradera-Williego. 

Żylaki powrózka nasiennego 

Żylaki powrózka nasiennego uznawane są za częstą przyczynę oligospermii. Utrudniony przepływ krwi w jądrach sprzyja wzrostowi temperatury, a co za tym idzie – znacząco obniża się jakość nasienia, a liczba produkowanych plemników maleje.  

Infekcje

Oligospermia może stanowić powikłanie przebytych chorób zakaźnych wieku dziecięcego a także chorób wenerycznych. Nieleczona rzeżączka może prowadzić do niepłodności. Różyczka za to prowadzić może do zapalenia jąder i zmniejszenia produkcji plemników. Podobnie jest w przypadku świnkowego zapalenia jąder, gdzie dochodzi do zaniku lub zaburzenia prawidłowej czynności plemników. 

Leki i używki

Wpływ na spermatogenezę mają stosowane przez mężczyznę leki i różnego rodzaju używki. Jakość nasienia osłabiać mogą leki stosowane w chorobach reumatologicznych, leczenie przeciwnowotworowe czy hormonalne. Steroidy anaboliczne również mogą powodować oligospermię. Co ciekawe, papierosy mogą wpływać na strukturę plemników, a także znacząco zmniejszać ich liczbę w nasieniu. 

Przegrzewanie jąder

Nie od dziś wiadomo, że spermatogeneza odbywa się w temperaturze o około 2 stopnie niższej niż temperatura wewnętrzna ciała człowieka. Dlatego też jądra nie powinny być przegrzewane. Trzymanie laptopa na udach, komórki w kieszeni czy częste wizyty w saunie mogą w dłuższej perspektywieprowadzić do zaburzenia produkcji plemników. Lepiej też zrezygnować z obcisłej bielizny na rzecz przewiewnych i luźnych bokserek.

Podstawowym badaniem, w którym można rozpoznać oligospermię jest badanie nasienia, tzw. seminogram. Wykonuje się go najczęściej po kilku dniach abstynencji seksualnej. Poza koncentracją plemników w 1 mililitrze spermy, oceniana jest także ich całkowita liczba, ruchliwość czy też morfologia. Poza badaniem nasienia niezbędna okazać się może wizyta u urologa, wykonanie USG jąder, a czasami też ich biopsja. Badane są również poziomy hormonów, aby zdiagnozować przyczyny wystąpienia oligospermii. Można także wykonać badanie fragmentacji DNA plemników, które jest pomocne w ocenie tzw. potencjału zapładniającego.

Leczenie oligospermii zależy od przyczyny, która ją spowodowała. W niektórych przypadkach, np. przy rozpoznaniu żylaków powrózka nasiennego, niezbędna okazać się może operacja. Czasami też stosowane jest leczenie farmakologiczne i odpowiednia suplementacja, aby poprawić jakość nasienia. 

W wielu przypadkach wystarczy zmodyfikowanie stylu życia. Specjaliści zwracają uwagę m.in. na unikanie przegrzewania jąder, a także ograniczanie kontaktu z substancjami chemicznymi, takimi jak np. pestycydy czy lakiery. Udowodniono również, że istotny wpływ na obniżenie jakości męskiego nasienia ma stres, którego w przypadku starań o dziecko powinno się unikać. Poza tym ważną rolę odgrywa odpowiednio zbilansowana dieta mężczyzny. Siedzący tryb życia również może przyczyniać się do oligospermii, dlatego nie można zapomnieć o aktywności fizycznej i regularnym ruchu. W większości przypadków wprowadzone zmiany okazują się skuteczne i sama oligospermia nie przekreśla szans na posiadanie dzieci.